Alevî ve Bektaşilikte on iki makama karşılık cemde on iki hizmet vardır. Bu hizmetlerin her biri taliplerden birine verilmiştir ve kuşaktan kuşağa geçerek bu hizmetler sürdürülür. On iki hizmet görevlileri geleneksel olarak ne yapacağını bilir ve hazırlığını ona göre yaparlar. Aynı hizmeti yapan birden fazla kişi olduğunda ise hizmet gönüllü olana, boş kalan olursa da hizmet uygun birine verilir. Görevliler cemin başlangıcından sonuna kadar hizmetini sürdürür. Hizmetler başlayınca ve bitirilince dara durulup dedenin duası alınır.
Kaynaklarda on iki hizmetin tarihsel kaynağı hakkında farklı rivayetler ileri sürülmektedir. Kendi mensubu olduğum İmam Rıza ocağında genel olarak aşağıdaki gibi kabul edilir.
1. Dede (Mürşid)
Manevi olarak kainatın efendisi, peygamberimiz Hz. Muhammed, Hz. Ali ve Pirimiz Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’yi temsil eder. Bu posta oturan kimseye Sercem de denir ve cemi yöneten kişidir. Cemde birinci derece hizmet sahibidir. Sorunları çözmek, toplumu aydınlatmak, insanları eğitmek ve doğru olana yöneltmek, halka doğru yolu göstermek dedenin hizmetleri arasındadır. Evlad-ı Resul’ün soyundan geldiği kabul edilen (seyyid) dedenin eğitim görmüş, ilim irfan ve ahlak sahibi, insan-ı kâmil, saygıdeğer, Hak-Muhammed-Ali yolunu, erkânını iyi bilen ve icra edilen cemde on iki hizmeti hakkıyla yürütebilen bir kişi olması gerekir.
2. Rehber:
Görev itibariyle İmam Hüseyin’i temsil eder. Bazı yörelerde Hz. Ali postu da denir. Mürşidin en yakın yardımcısıdır. Yol gösteren kılavuzluk eden, yolun kurallarını, edep ve erkanı öğreten, mürşidin yardımcısı konumundadır. Musahiplik ceminde musahiplerin ikrar vermesi için ceme taşıma görevini üstlenir. Kimi yörelerde rehber makamını, 65 Hz. Peygamber Mirac’a çıkarken Cebrail’in ona rehberlik etmesinden dolayı bu makamı Cebrail’e atfetmekte.
3-Gözcü
Görev olarak Ebu Zer Gifari’yi temsil eder. Rehber’in yardımcısıdır. Cemde kurallara uyulması ve yürütülmesinden sorumludur. Cemin edep ve erkanına uymayanları uyarma görevi vardır. Yol düşkünlerinin ve suçluların ceme girmelerine izin vermez. Cemin bekçisidir. Töreye aykırı hareket yapılmamasına özen gösterir. Deme dayanamayanların gevezeliklerine ve biçimsiz hareketlere müsaade etmez.
4-Çerağcı (Delilci)
Cerağı, Muhammed Âli’nin nurunun, ışığının yakılmasıdır. Çerağın uyandırılması, meydanın aydınlatılması ile görevlidir. Cem meydanı ile beraber gönülleri ve bilinçleri aydınlatandır delil. Görev itibariyle Cabirü’l Ensari’yi temsil eder. Çerağ zeytinyağı ve kumaş parçalarından yapılan bir aydınlatma ve yanma aracıdır. Çerağ cem töreni boyunca yanar. Bu görev elektrikle aydınlatmaya rağmen günümüzde aydınlanma ve nurlanmanın simgesi olarak aynen devam etmektedir.
5-Zâkir (Âşık, Sazandar)
Sesi ve sazı ile birlik halinde dile gelmemizdir. Görev itibariyle Bilal Habeş’i temsil eder. Cem’de Tevhit, Duaz-ı imam, Mersiye, Semah, Nevruzi’ye söyler. Genellikle üç kişidir. Saz çalarlar ve semahı idare ederler.
6-Ferraş (Süpürgeci, Carcı)
Selman hizmeti denir. Görev itibariyle Selman’ı Piri Pak’ı temsil eder. Meydanı süpürür. Ferraşın meydanı süpürmesi, manevi temizlik için çağrıdır. Her hizmetin sonunda sembolik olarak Ya Allah Ya Muhammed Ya Ali diyerek süpürge çalar. Asıl cem evinin temizliğinden iznikçi sorumludur. Ferraşın meydanı süpürmesi de simgesel bir süpürmedir.
7-Sakka (İbriktar)
Görev itibariyle İmam Hüseyin’i temsil eder. Dolucu da denir. Cem esnasında sakka mersiyeler okuyarak suyu dağıtır, susayanlara su verir. Lokmalar yendikten sonra, el temizliğini sağlamak için ibrik ve leğen getirip havlu tutan hizmet sahibidir.
8-Kurbancı, Lokmacı (Sofracı)
Görev itibariyle Mahmut’ül Ensari’yi temsil eder. Kurbanları tekbirler ve keser. Gelen Lokmaları alır ve dağılımını sağlar. Lokmalardan vakti gelmeden kimsenin almasına veya yemesine müsaade etmez. Sonradan sırası gelince lokma ve kurbanları dağıtarak hizmetlerini yaparlar. Lokmacı ile kurbancıların isimleri ayrı da olsa tek bir hizmettir.
9-Tezekkar(ibriktar)
Görev olarak Gulamı Kamber’i temsil eder Cemde eline leğen, omzunda havlusu ve ibriğiyle canların tarikat abdesti almasını sağlayan hizmetlidir. Hak sofrasının ardından canların elini yıkamalarına hizmet eder. Abdest kişinin hem fiziki hem de ruhani olarak arınmasıdır.
10-Peyik (Davetçi)
Cem olacağını tüm canlara duyurur. Duymadım, bilemedim dememek için görevlidir peyikçi. Görev itibariyle Amr-ı Ayyar’ı temsil eder.
11-İznikçi (Meydancı)
Cem meydanının dirliğini, düzenini sağlayandır. Görev itibariyle Hüzeymetü’l Ensari ’yi temsil eder. Cem evinde Semahserleri kaldırır. Postları yerine dizer. Cem evinin temizliğine bakar.
12-Bekçi
Görev itibariyle Gülam Keysani’yi temsil eder. Cem’e gelen erenlerin evlerini gözetler. Buna kapıcı da denir. Cem evinin kapısında bekler, gireni çıkanı kontrol eder. Musahibi kendisine yardım eder. Eşleri de yardımcılarıdır. Kapıcı her gelenden “Hu Eyvallah” diyerek niyaz alır. Sağ elini dudağına götürür. Kurban yenirken kimseyi dışarı bırakmaz.
