Oruç nedir?
Oruç, insanın bedenini kontrol etmek, disiplin ve denetim altına almak, ruhsal yapısını güçlendirmek için yaptığı bir ibadettir. Oruç ibadeti belirli zamanlarda yeme, içme, cinsellik ve eğlenmekten mahrum bırakma gibi; istekleri/duyguları terk ederek, zihinsel/ruhsal yapıya ağırlık vermektir. Hemen hemen tüm inançlarda yer alan oruç, çeşitli nüanslar göstermekte, kimi inançlarda yeme-içmeden uzak durmak seklinde olabileceği gibi bazı inançlarda, canlı varlıkları yememe şeklinde de olabilir.
Muharrem Orucu, 12 İmamlar Orucu, Yas-ı Matem Orucu nedir?
Muharrem ayı Hicri takvime göre birinci aydır ve Muharrem orucu da bu ayın ilk gününden başlar.
Muharrem orucunun tarihi Adem peygambere kadar gider. Hz. Muhammed ve diğer peygamberler de Muharrem orucu tutmuştur.
Muharrem orucu, insanın kendi ile yüzleşmesi, iç benliğine yönelmesi, yanlışlarını-doğrularını, eksilerini-artılarını hesaplaması ve bütün bunların sonucunda daha iyiye, doğruya, güzele yönelmesine davettir. Nefsini terbiyedir ama sadece aç susuz kalmak şekline olan bir terbiyeden öte ahlak, vicdan temelli bir terbiyedir, Çünkü aç kalmak ibadetten sayılmaz. Orucun manası nefsi ıslah etmek demektir.
Bakara Suresi, ayet 184’ te “Oruçların en hayırlısı yalan, hile ve haksızlığı terk etmektir.”
Hacı Bektaş Veli’nin de buyurduğu gibi, “ nefsini bilmeye vesiledir oruç”.
İbni Kayyum; “Hakk’a varış hangi yoldan olursa olsun Allah’ın dini ve emri içerisindedir,” der. Yani; asıl amaç Hakk’a varmaktır. İşte bu örneklerden yola çıkarak tutulan orucu, hakikat orucu olarak tutulmalı ki Allah’ın muhabbetini sırda muhafaza edebilesin.
Muharrem orucu Aleviler için önemi,
Adem peygamberden başlayarak bütün peygamberlerin yerine getirdikleri bir ibadettir. Muharrem orucu İslam’ın ilk yıllarından beri tutulan ve sevgili peygamberimiz Hz. Muhammed’in çeşitli hadislerinde övdüğü oruçların başında gelmektedir. İslam öncesinde de Muharrem ayında Yahudi ve Hristiyanların oruç tutukları tarihi kaynaklarda yer almaktadır. Muharrem orucunu Aleviler için önemli kılan diğer bir sebep ise, Hz Muhammed’in torunu, Hz Ali’nin oğlu, üçüncü İmam Hz. Hüseyin'in 72 yakını ile birlikte 680 yılındaki Aşure gününde şehit edilmesi sonrası Muharrem ayı özellikle Aleviler için matem ayı olarak görülmüş bu matem atmosferinde tutulan oruç ise Anadolu'da Yas-ı Matem Orucu olarak adlandırılmıştır.
Aleviler, Muharrem orucu ile Hz. Adem’den günümüze gelen bir ibadeti yerine getirirken aynı zamanda Hz. Hüseyin`in şahsında Ehlibeyte, Ehlibeytte temsilini bulan insanlık değerlerine bağlılığımızı yineliyor. Yezide ve yezitte sembolleşen bütün kötülüklere lanet ediyor.
Muharrem orucu şu şekilde tutulmaktadır:
Oruç Muharrem’in ilk 12 gününde tutulur.
Her gün gün doğarken oruç başlar gün batımında oruç açılır
Oruç süresince kesinlikle yenilip içilmez
Oruç açıldıktan sonra da Kerbela’da yaşanılan susuzluğa duyulan acı ve tepki nedeniyle kesinlikle saf su içilmez. Meşrubat, çay veya ayranla su ihtiyacı minimum şekilde karşılanır.
12 gün boyunca matem olduğu göz önüne alındığında, düğün veya eğlence yapılmaz.
Zorunlu haller dışında (Memuriyet gibi) süslenmek amacıyla tıraş olunmaz, saç sakal kesilmez.
12 gün boyunca cana kıymanın haram olduğuna inanılması nedeniyle deniz canlısı veya kanatlı canlıların da etleri dahil olmak üzere kesinlikle et yenilmez ve içerisinde et bulunan ürünlerde tüketilmez.
12 gün boyunca bir canlıya zarar vermeye yarayacak hiç bir alet zarurî olmadığı sürece kullanılmaz. Bir örnek vermek gerekirse babamdan duyduğum bir anıyı paylaşayım sizlerle; Tokar İli Zile İlçesi Büyükaköz Köyü’nde şeker pancarı hasadı Muharrem Orucuna denk geldiğinden ötürü köylü pancar hasadı yapamadı. Pancar hasat edilip Şeker Fabrikasına satması gerekiyordu fakat dinen bu ayda can almak, kesici alet kullanmak yasak olduğundan, köylü mahsulü elinde kalmasını göze alarak hasat etmedi. Muharrem orucu bitiminde, pancarı hasadını gerçekleştirip tüccara vermek zorunda kaldı. Kurallara sıkı sıkıya bağlı olunduğunun bir göstergesi.
Sonuç olarak Dünya değişiyor, insanlar da buna uyum sağlamak zorunda, değişimin karşısında durulamaz bu kurallarımız da günümüz koşullarına uyum sağlamalı. Çağdaş yaşama adapte olup ibadetlerimizin gereğini yerine getirmeliyiz.
Muharrem orucuna niyet edilirken okunan dua
Bismişah Allah, Allah
Hak Muhammed Ali aşkına
Şehitler serdarı İmam Hüseyin aşkına
Kerbela meydanında şehit düşen masumların aşkına
Oniki İmam, Ondört Masumu-u Pak, Onyedi Kemerbest efendilerimizin hürmetine
Hz. Fatma Ana’nın şefaatine
Hazır, gaip gerçek erenlerine himmetine niyet ettim yarın matem orucunu tutmaya
Niyetimiz kabul ve makbul ola
Hak dergahına yazıla
Evliya kerimine, İmam Hüseyin demine Allah eyvallah
Gerçeğe Hü.
Muharrem orucu açılırken okunan dua
Bismişah Allah, Allah
Niyetlerimiz kabul, lokmalarımız makbul, muratlarımız hasıl ola
Üçlerin, Beşlerin, Yedilerin, Kırkların, Oniki İmamların, Ondört Masum-u Pakların, Onyedi Kemerbestlerin dergahına yazıla
Kerbela şehitlerimizin, gelmiş geçmiş cümle ulularımızın, atalarımızın ruhu revanları şad u handan ola
Allah bizleri görünür görünmez kazalardan, belalardan, afetlerden, ve her türlü kötülüklerden koruya.
Bizleri Ehlibeytin katarından, didarından ayırmaya
Cümlemize sağlık, huzur, birlik, dirlik, hayırlı kazançlar ve hayırlı kısmetler nasip eyleye
Gerçeğe Hü.
