Müslümanların en büyük bayramı olarak bilinen Kurban Bayramı, İslam dünyasında özel bir yere sahiptir. Müslümanlar bu büyük bayramda, Kur'an-ı Kerim'in öğretileri ve Peygamber Efendimizin hadislerine göre, Allah'ın evini ziyaret eden hacı adayları için kurban kesmeyi farz ve kendileri için bir gelenek, örf ve adet olarak görüyorlar. İran da bundan istisna değil.
Kurban Bayramı İranlılar için sadece dini bir ritüel değil, aynı zamanda ulusal ve etniksel bir etkinliktir. Müslümanlar arasında yaygın olan bu bayram İran halkının da kültürü ve geleneğinde özel bir yeri vardır.
İran’da Kurban Bayramı bu sene 29 Haziran (Perşembe günü) tarihine denk geliyor.
Ülkemizde bayram tatili sadece bir gündür. Ancak bazı İslam ülkelerinde Kurban Bayramı tatili üç ya da dört gün sürüyor.
Bu yazımda, çeşitli etnik gruplarıya bir gökkuşağı gibi olan İran'ın Arap, Kürt ve Türk halkının Kurban Bayramı kültürünü kısaca anlatmaya çalışacağım.
Türkmen halkı
Gülistan ve Kuzey Horasan eyaletlerinde yaşayan Türkmen halkı için Kurban Bayramı en büyük ve en mutlu edici bayramlarından biridir. Türkmen halkının Kurban Bayramı'nda kendine has bir kültürü ve adeti vardır. Türkmenler Kurban Bayramı'nı kutlamak için bayramdan en az 10 gün önce hazırlıkları başlatıyorlar. Bayramın iki gün öncesini Kor günü olarak adlandırıyorlar ve o gün özellikle ev temizliği yapılıyor ve cadde ile sokaklar süsleniyor.
Türkmen halkı Kurban Bayramı sabahı yeni ve süslü kıyafetler giyer. Bayram namazını eda ettikten sonra özel dualar ve zikirler okuyarak kurbanlarını keserler.
Kürt halkı
İran’ın batısındaki sünni Kürt bölgelerinde Nevruz Bayramı’ndan sonra ikinci büyük bayram olan Kurban Bayramı'nın ayrı bir yeri vardır. Ülkenin yüzde 10’nu kapsayan Kürt halkı bu günü özel ritüel ve merasimlerle kutlarlar. Aslında, bu bölgede yapılan kutlamalar, eski inançlarına dayanmaktadır. Tef çalma ve kutlama merasimi, Kürdistan eyaletinin en özel geleneklerinden biridir. Kurban Bayramı'nda bayram namazının 2. rekatını kıldıktan sonra zikiler ve Kur’an’dan bazı ayetler okuyarak kurbanlarını keserler. Damat ailesi tarafından yeni nişanlı geline koyun hediye etmek ve mezarlar ile türbeleri ziyaret etmek Kürt halkının diğer Bayram adetlerindendir.
Azerbaycan Türkleri
Azerbaycan bölgesinin farklı yerlerinde Kurban Bayramı daha da renki oluyor. Genelde akrabalar veya mahalle komşuları bayram günü ortak olarak kurbanlık hayvan satın alıp kesiyorlar. Tabii ki bazı aileler kestikleri kurbanın bir kısmını dar gelirli ailelere dağıtıyorlar.
Huzistan Arapları
Kurban Bayramı Huzistan Arapları arasında özel törenlerle kutlanır. Örneğin bayrak asma geleneği İran’ın güneyinde yaşaran Arap halkı arasında eskiden kalma yaygın bir gelenektir.
Araplar hacca giden kişinin evine kutsal topraklara gittiğini göstermek için beyaz ve yeşil bayraklar asar. Ayrıca bayram gününde geleneksek Yazle dansı yapılır. Huzistan eyaletinde yaşayan Araplar Yazle dansını matem merasimlerinde de yapıyorlar.
Çaharmahal ve Bahtiyari
İran'ın 31 eyaletinden birisi olan ve ülkenin güneybatısında yer alan Çaharmahal ve Bahtiyari'de eyaletinde de Kurban Bayramı, halkın en büyük bayramlarından biri olarak kutlanır. Bu günde insanlar akraba ve komşularının evine bayram ziyareti yaparlar. Bu yöre halkı Kurban Bayramı namazını kıldırdıktan sonra koyuna su içirip sırtına da yeşil bir bez bağlayarak zikir ve dualar eşliğinde koyunu keseler. Kurban eti bir tepsiye koyularak ihtiyaç sahibi ailelelere dağıtılır. Bu bölgede tıpkı Kürt bölgesinde olduğu gibi koyunların kemiklerini ve kanlarını temiz bir yere atmak adettendir.
