Elipshaber ÖZEL-Halide Tonga
Kadının kocasının soyadını almasını öngören kuralın iptali ile ilgili olarak, Anayasa Mahkemesi 22/2/2023 tarihinde E.2022/155 numaralı dosyada, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesinin birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verdi. Verilen karar 9 ay sonra yürürlüğe girecek.
Konuyla ilgili ayrıntılı bilgileri Uzman Arabulucu Avukat Beyza Dinçbudak, Elipshaber’e anlattı. Kararın eşitlik ilkesi bağlamında nasıl değerlendireleceği, ilk defa evlenen kadınların hangi soyadını alacağı ve evli kadınların bu karardan nasıl faydanalabileceğine ilişkin sorulara Av. Dinçbudak şu şekilde cevap verdi:
Anayasa Mahekemesinin bu kararı neyi ifade ediyor?
Türk Medeni Kanunu’nun 187.maddesinde, evlenme ile kadının ya sadece eşinin soyadını kullanması ya da eşinin soyadının önünde önceki soyadını kullanabilmesi şeklinde bir düzenleme mevcut idi. Bu düzenleme kadına evlenme ile yalnızca kendi soyadını kullanma hakkı tanımamaktaydı. Kadınların evlendikten sonra kendi soyadlarını kullanabilmek için dava yoluna başvurmaları gerekmekte idi. İstanbul 8. Aile Mahkemesi nezdinde evlendikten sonra yalnızca kendi soyadını kullanmaya devam etmek isteyen davacı kadının bu talebi kapsamında Anayasa Mahkemesi’ne soyut norm denetimi için başvuru yapılmış ve TMK m. 187’nin başta eşitlik olmak üzere birçok hakka ve ilkeye aykırılık teşkil ettiği iddiası ile iptali talep edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi ise 2022/155 Esas, 2023/38 Karar sayılı kararı ile tarihsel süreçte kadın-erkek eşitliğini hayata geçirmeye yönelik hukuki gelişmelerin yaşandığı, mülga 743 sayılı yasanın eşler arasında eşitlik ilkesine aykırı hükümlerine yeni 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda yer verilmediği, soyadı taşımanın kanun gereği bir hak ve yükümlülük olduğu, bireyin yaşamıyla özdeşleşen ve kişiliğinin ayrılmaz bir unsuru hâline gelen, birey olarak kimliğin belirlenmesinde en önemli unsurlardan biri, vazgeçilmez, devredilmez ve kişiye sıkı surette bağlı bir kişilik hakkı olan isim hakkının da kişinin özel hayatının bir unsuru olduğu, Anayasa’nın 10. maddesinin birinci fıkrasında herkesin cinsiyet nedeniyle ayrım gözetilmeksizin davranılacağının düzenlendiği, nüfus kayıtlarında karışıklık ve soybağının tespiti için bireylerin TC kimlik numaralarının bulunması ve bilişim teknolojilerinin yeterli olduğu gerekçeleri ile Türk Medeni Kanununun 187.maddesini iptal etmiştir.
Görüldüğü üzere Anayasa Mahkemesi konuyu kapsamlı bir şekilde değerlendirmiş ve Anayasa’nın 10.maddesinde düzenlenen eşitlik ilkesine aykırılık teşkil ettiği gerekçesi ile iptal etmiştir.
Kadın evlenince hangi soyadını kullanacak?
Kanunun mevcut halinde kadın eşin mutlaka eşinin soyadını alması zorunluluğu ancak erkek eş bakımından böyle bir zorunluluk olmaması da eşitlik ilkesine aykırıdır. Nitekim Anayasa Mahkemesi kararında Türkiye Cumhuriyetinin temeli olan ailenin tek bir soyadı ile anılmasının aile bağlarına katkı sağlayacağı görüşüne katılmakla birlikte, bu katkı için mutlaka kadının eşinin soyadını alma zorunluluğunun öngörülmesini eşitlik ilkesine aykırı bulmuştur. Bu noktada eşlere içlerinden birinin soyadını kullanma imkanı veya bunun dışında eşler tarafından seçilecek bir başka soyadını yahut mevcut soyadlarının birleşimini soyadı olarak kullanma imkanlarının da tanınması gerektiğini ifade etmiştir.
Evli kadınlar bu karardan nasıl faydalanabilir?
Anayasa Mahkemesi kararlarının yürürlüğü ile ilgili olan düzenleme şu şekildedir: “Kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmî Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez.” AYM, hükmetmiş olduğu bu kararında 4721 sayılı Kanun’un 187. maddesinin birinci ve ikinci cümlelerinin iptal edilmesi nedeniyle doğacak hukuksal boşluğun kamu yararını ihlal edeceği kanaatinde olduğundan anılan cümlelerin iptallerine ilişkin hükümlerin kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesi uygun görmüştür.
Bu ise 28.04.2023 tarihinden itibaren 9 ay boyunca TMK m. 187’nin yürürlükte kalacağı anlamına gelmektedir. Bu süreçte kadınlar başkaca bir dava açmadığı sürece eşlerinin soyadını kullanmaya devam edeceklerdir. Burada yasama erkini temsil eden TBMM tarafından ilgili karardaki gerekçeler de göz önünde bulundurularak yeniden bir düzenleme yapılması gerekmektedir. Meclis tarafından yapılacak düzenleme ile birlikte kadınların evlendikten sonraki soyadının nasıl olacağı konusunda daha net bir sonuca varmak mümkün olacaktır.
ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARI İÇİN TIKLAYINIZ
