Özel haber: Halide Tonga
Azerbaycan'ın iyi niyet göstergesi olarak 32 Ermeni askerini, Ermenistan'ın ise 2 Azerbaycan askerini serbest bırakma kararı aldığı bildirildi. Azerbaycan ve Ermenistan, barışa ulaşmak için fırsat oluştuğu konusunda hem fikir olduklarını duyurarak barış anlaşması imzalama niyetlerini teyit etti. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı ve Ermenistan Başbakanlığından yapılan ortak açıklamada, Bakü ve Erivan arasında yapılan görüşmeler sonucunda iki devlet arasında güvenin güçlendirilmesine yönelik önemli adımların atılması konusunda anlaşmaya varıldığı belirtildi.
Azerbaycan ve Ermenistan ilişkileri normalleştirme kararı almasının ardından dün esir değişimi gerçekleştirdi. Değişim kapsamında 32 Ermeni askerine karşılık 2 Azeri askeri ülkelerine döndü. Azerbaycan Esir, Kayıp ve Rehin Alınmış Vatandaşlardan Sorumlu Devlet Komitesinden yapılan açıklamada, "Azerbaycan 32 Ermeni askerini serbest bıraktı, Ermenistan ise iki Azerbaycan askerini serbest bıraktı," ifadeleri yer aldı. Değişimin Azerbaycan-Ermenistan devlet sınırının Gazah bölümünde gerçekleştiği belirtildi.
Açıklamada, "Ermeni askerleri, Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin sağlık durumlarını inceleyip olumlu sonuç vermesinin ardından Ermenistan'a teslim edildi." denildi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, sosyal medya hesabından serbest bırakılan 32 askerin isimlerini yayınladı.
Ermenistan ayrıca Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 29. Taraflar Konferansı‘nın adaylığından Azerbaycan lehine çekildi ve Azerbaycan’ın adaylığını destekledi. İki ülke arasında başta Karabağ sorunu olmak üzere birçok gerginlik konusu gündeme gelmiş ve taraflar Eylül 2023’te de çatışmıştı.
Son yaşanan gelişmeleri, kalıcı barış anlaşması ihtimali, Türkiye ve Ermenistan ilişkilerinin geleceği, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü ile ile ilgili Azerbaycan Eski Büyükelçisi Diplomat Hulusi Kılıç Elipshaber’e değerlendirmelerde bulundu.
Anlaşma aracı olmadan yapıldı, en önemli husus bu
Kılıç’ın açıklamasından öne çıkanlar şu şekilde:
“Bu olumlu adımlar hem Azerbaycan’da, hem Ermenistan’da hem de dünyada olumlu karşılandı. Türkiye başta olmak üzere, BM, NATO, Rusya gibi önde gelen devlet ve kurumlar bu atılan adımları son derece memnuniyetle karşıladı. Ne olmuştu? Birincisi, Ermenistan’ın 32 savaş esirini Azerbaycan bıraktı, Ermenistan’dan da 2 Azerbaycan esirini serbest bıraktı. Bu anlaşma aracı olmadan yapıldı. Daha önceki gerginliklerde araya bir ülke giriyordu, en önemli unsuru bu.”
Ermenistan COP 29 adaylığından çekildi
Ermenistan’ın COP29 üyeliğinden çekilmesini değerlendiren Kılıç;
“Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 29. Taraflar Konferansı için her iki ülke de adaydı. Ermenistan geri çekildi ve Azerbaycan’ın adaylığını destekleyeceğini açıkladı. Ermenistan ve Azerbaycan hükümet yetkilileri ortak açıklama yaptı. İki tarafın ortak açıklama yaptığı nadirdir.” dedi.
Kalıcı barış mümkün mü?
Asker değişimi ile ilgili kararın ardından iki ülke arasında kalıcı barış anlaşması imzalanıp imzalanmayacağı merak konusu. Gözler bu karara çevrilmişken konu ile ilgili Kılıç şunları söyledi:
“Kalıcı barış anlaşmasına giden yola girdi mi? Bu sorunun cevabı ile ilgili herkeste beklenti oluştu. Zaten Ermenistan, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanıdığını beyan etmişti. Sonuçta, Karabağ’daki ayrılıkçı gruplar da oradan ayrıldı. Azerbaycan toprak bütünlüğünü ve egemenliğini sağladı. Dolayısıyla buna Rusya’nın da itirazı olmadı. Önemli olan Rusya’nın barış güçlerinin oradan çekilmesiydi. İki toplum arasında artık tehlike kalmadı. Çatışma veya sürtüşme olmayacak diye çekildiler.
Sonuç olarak bölgede yeni bir atmosfer oluştu. Hatta 30 Kasım’da Gazah şehri (Gürcistan’a yakın) sınırda Azerbaycan ve Ermenistan Başbakan Yardımcıları başkanlığında heyetler arasında bir görüşme yapıldı. Burada da aracı kimse yoktu. Normalde Rusya Başbakan Yardımcısı orada olması gerekiyordu ama doğrudan, vasıtasız bu görüşmeler yapıldı.”
Yıl sonuna kadar imzalanabilir
“Son zamanlarda atılan adımlar, 30 Kasım’da Gazah’ta heyetler arası görüşmeler, Ermenistan’ın 32 Azeri askerini, Azerbaycan’ın 2 savaş esirini bırakması, ayrıca Ermenistan’ın iklim değişikliği konferansı ev sahipliğindeki adaylığını geri çekmesi ve Azerbaycan’ı destekleme beyanı tabi ki çok olumlu adımlardır. Şimdi sıra, artık kalıcı barış anlaşmasının imzalanması meselesinde. Bu aslında kısa süre içerisinde mümkün olabilir. Ermenistan Meclis Başkanı geçenlerde yaptığı açıklamada, yıl sonuna kadar bu anlaşmanın imzalanması gerektiği şeklinde konuştu. Artık Azerbaycan topraklarında bağımsız bütünlük ve egemenlik sağladı. Ermenistan’ın gördüğümüz kadarı ile karşıt durumu yok.”
Zengezur Koridoru meselesi çözülebilir
Zengezur Koridoru meselesinin de çözüleceğine değinen Kılıç;
“Zengezur Koridoru (Nahçıvan Koridoru) meselesi var. O da zamanla çözülecek diye bekliyoruz. Belki sulh anlaşmasının içerisinde bir madde olabilir. O maddeye göre de Zengezur Koridoru da açılabilir. Gergin ortam varken şimdi hava yumuşadı.” dedi.
Ermenistan uzaklarda sponsor aramasın
Ermenistan’ın bölge ülkelerden destek almasını ve ilişkileri güçlendirmesi gerektiğinin altını çizen Kılıç şunları söyledi:
“Ermenistan başka sponsor aramasın. Gidip de Fransa, Amerika, Brüksel’de sponsor aramasın. Burada bölge ülkeleri var. Gürcistan, Türkiye gibi ülkeler var. Rusya da işin içinde. O da sponsorluk yapabilir. Ama bu Fransa veya Amerika’nın işi değil. İyi bir döneme girdik. İnşallah yeni yılda bize barış hediyesi olur.”
Türkiye-Ermenistan ilişkileri normalleşecektir
Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki bu iyi niyet göstergesinin akabinde kalıcı barış imzalanırsa, Türkiye’nin de Ermenistan ile ilişkilerini normalleştireceğini ifade eden Kılıç,
“Türkiye de Ermenistan ile ilişkilerini normalleştirecektir. Anlaşma imzalanırsa, hemen Türkiye Ermenistan ile diplomatik ve ekonomik ilişkilerini normalleştirir. Ortak sınır, gümrük kapısı açılır. Bölgede sabit bir barış sağlanmış olur, istikrar ve kalkınma dönemi başlar. Bu da bölgedeki kalkınma, istikrar ve barıştan nasibini almayan, alamayan (yanlış politikalar yüzünden) Ermenistan halkı da bundan istifade edecektir.” dedi.
Azerbaycan’ın Ermenistan’a ihtiyacı yok, Ermenistan’ın ihtiyacı var
Kılıç, Ermenistan’ın Azerbaycan, Türkiye ve bölge ülkelere ihtiyacı olduğunu söyledi ve sözlerini şöyle tamamladı:
“Azerbaycan’ın Ermenistan’a ihtiyacı yok. Ama Ermenistan’ın Azerbaycan’a ihtiyacı var. Ermenistan’ın Türkiye’ye de ihtiyacı var. Ermenistan’a çağrıda bulunmak istiyorum; diasporaya kapılma, kilisenin etkisinden arın ve başka uzak yerlerde sorunu arama. Sponsorlardan fayda gelmez. Bölgedeki olumlu havaya katkıda bulunmaya devam et.”
