Haber: Deniz Dalgıç
Seçime sayılı günler kala medya üzerindeki baskı, tehdit, sansür, gözaltı ve tutuklamalar şiddetlendi. Türkiye’de gazeteciler yazdıkları ve söyledikleri gerekçe gösterilerek cezaevinde tutuluyor. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün (RSF) hazırladığı 2023 yılı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’ne göre, 3 Mayıs itibarıyla Türkiye’de 31 gazeteci ve 1 medya çalışanın, Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın (TGS) 2022-2023 yılı Basın Özgürlüğü Raporu'na göre, 3 Mayıs itibarıyla 47 gazetecinin, Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) raporuna göre ise 7 Mayıs itibarıyla 67 gazeteci ve medya çalışanının tutukluluk hali devam ediyor. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün (RSF) hazırladığı 2023 yılı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’ne göre ise Türkiye, basın özgürlüğü listesinde 180 ülke arasından 165’inci sıraya düşerek, ‘sorunlu’ kategoriden ‘vahim’ kategorisine geçti.
Açıklanan raporlar, 14 Mayıs seçimlerine giderken Türkiye’de basın üzerindeki baskıların giderek artığını ve gazetecilerin ifade özgürlüğünün ellerinden alındığını ortaya koyarken, toplumun en temel hakkı olan haber ve bilgi alma ihtiyacının engellendiği sonucuna varıldı. Raporlar, medyanın kutuplaştırıldığını, farklı yollarla hedef gösterildiğini ve daha çok hükümetin tekelinde olduğunu ortaya koydu.
TGS: 47 gazeteci tutuklu
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), 3 Mayıs 2023 itibarıyla Türkiye’de 47 gazeteci ve medya çalışanının cezaevinde olduğunu açıkladı. TGS’nin 2022-2023 yılı Basın Özgürlüğü Raporu'na göre son bir yılda 32 gazeteci tutuklanırken 96 gazeteci fiziksel saldırıya maruz kaldı.
TGS, gazeteciler ve gazeteler üzerindeki baskıları şu şekilde sıraladı:
- 96 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı.
- 43 gazeteci sözlü tehdit aldı.
- 32 gazeteci tutuklandı.
- 3 Mayıs itibarıyla 47 gazeteci ve medya çalışanı gazetecilik faaliyetleri nedeniyle cezaevinde bulunuyor.
- Tutuklu gazetecilerin yüzde 80’i ‘Silahlı Örgüt Üyeliği Suçu’ ile suçlanıyor.
- 4 bin 148 habere ve 46 haber sitesine erişim kısıtı getirildi.
- 682 haberin tamamının ya da bir bölümünün içerikten çıkarılması kararlaştırıldı.
RTÜK Müdahaleleri
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) televizyon haberciliğine müdahalelerin de yer aldığı raporda basın yayın organlarına 58 ayrı idari para cezası verildiği ve toplam 13 milyon 703 bin lira idari para cezası kesildiği bilgisi paylaşıldı.
MLSA: 67 gazeteci tutuklu
Halkın haber alma hakkı, ifade ve basın özgürlüğü alanlarında çalışmalar yürüten bir sivil toplum kuruluşu olan Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA), 7 Mayıs 2023 itibarıyla Türkiye’de en az 67 gazeteci ve medya çalışanının cezaevinde tutuklu veya hükümlü olarak bulunduğunu açıkladı.
RSF: Türkiye basın özgürlüğü listesinde 165’inci sıraya geriledi
Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün (RSF) hazırladığı 2023 yılı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’ne göre, bir önceki yıl 149. sırada bulunan Türkiye, bu yıl 180 ülke içinde 16 basamak geriye giderek 165’e düştü. En sert düşüşü yaşayan ülkeler içinde yer alan Türkiye, basın özgürlüğü konusunda ‘sorunlu’ kategoriden ‘vahim’ kategorisine geçiş yaptı. Türkiye’de ulusal medyanın yüzde 90’ının hükümetin kontrolünde olduğu belirtilen raporda, 31 gazeteci ve 1 medya çalışanının 3 Mayıs itibarıyla cezaevinde olduğu bilgisi yer aldı.
RSF, halkın son beş yılda ülkedeki ekonomik ve siyasi gelişmelere ilişkin haber ve bilgi almak amacıyla eleştirel ya da bağımsız medya kuruluşlara yöneldiğini açıklıyor. RSF'in sıraladığı kuruluşların içinde Fox TV, Halk TV, Tele1, Sözcü, BBC Türkçe, VOA Türkçe ve Deutsche Welle Türkçe bulunuyor.
RSF'nin raporunda şu yorumlar yer aldı:
“Seçimler yaklaşırken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dikkatleri ülkenin ekonomik ve demokratik gerilemesinden uzaklaştırmak ve siyasi tabanını güçlendirmek amacıyla gazetecilere yönelik saldırılarını artırıyor.”
"AKP-MHP ittifakının eleştirel gazetecileri hedef aldığı şiddet sarmalı, 2019'daki yerel seçimlerden sonra yoğunlaştı."
Çakırözer’den Basın Özgürlüğü Raporu: 11 gazeteci tutuklandı
Cumhuriyet Halk Partisi Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer’in paylaştığı nisan ayı Basın Özgürlüğü Raporu’na göre, son bir ayda 50 gazeteci hâkim karşısına çıkarken, 28’i gözaltına alındı. 11 gazeteci ise tutuklandı. Gazetecilerin tutuklanmasına tepki veren meslektaşları ise gözaltına alındı. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) deprem yayınlarıyla ilgili televizyon kanallarını cezalandırmayı sürdürürken, istismar, yolsuzluk, rüşvet haberlerine yapılan erişim engelleri devam etti.
TRT’nin iktidar ve muhalefete ayırdığı canlı yayın süreleri
Raporda, devletin resmi haber kuruluşu olan TRT’de seçim döneminde iktidar ve muhalefete ayrılan süreler arasındaki fark dikkat çekti. TRT Haber’in 1 Nisan-1 Mayıs tarihlerindeki canlı yayınlarını RTÜK üyeleri İlhan Taşçı ve Tuncay Keser inceledi. Yapılan incelemeler sonucunda TRT Haber’in canlı yayınlarda Cumhurbaşkanı Adayı Recep Tayyip Erdoğan’a 32 saat 42 dakika 47 saniye, CHP Genel Başkanı ve Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’na ise yalnızca 32 dakika 23 saniye ayırdığı görüldü.
Nisanda yaşanan bazı ifade ve basın özgürlüğü ihlalleri:
-Tele 1 Genel Yayın Yönetmeni Merdan Yanardağ’a ‘Düzenin mafyalaşması' başlıklı yazısı nedeniyle 7 ay 15 gün hapis cezası verildi.
-Cumhuriyet Haber Müdürü Can Uğur, ‘Cumhurbaşkanına hakaret’ suçlamasıyla 1 gün cezaevine girdi.
-Cumartesi Anneleri’nin Galatasaray Meydanı'nda 941. hafta toplanmasında polis gazetecilerin görüntü almasını engelledi.
-Van’da 26 Nisan’da miting takip eden Gazete Duvar muhabiri Kadir Cesur ile gazeteci Sıddık Güler ve Ruşen Takva, ‘Cumhurbaşkanlığı basın kartını taşımadıkları’ gerekçesiyle engellendi.
-İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'ya ‘14 Mayıs darbe girişimidir’ sözleriyle ilgili soru soran Gerçek Gündem muhabiri Filiz Gazi'nin çekim yaptığı telefon alınarak engellendi.
CPJ: 25 Kürt gazetecinin tutuklanmasıyla tutuklu gazeteci sayısı 40’a çıktı
Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) yıllık hapishane sayımına göre 1 Aralık 2022 itibariyle 363 gazetecinin özgürlükleri elinden alındı. 2022 yılının en çok gazeteci hapseden ülkeleri sırasıyla İran, Çin, Myanmar, Türkiye ve Belarus oldu.
Türkiye’de 2021 yılında tutuklu gazetecilerin sayısı 18 olarak açıklanırken, 2022 yılının ikinci yarısında 25 Kürt gazetecinin tutuklanmasıyla bu sayı 40’a çıktı. Gazetecilerin avukatları CPJ’e tamamının ‘terörizm’ şüphesiyle tutuklandıklarını ifade etti.
Yılbaşından bu yana medyayı sarsan tutuklama olaylarından bazıları şu şekilde:
Gabonlu öğrencinin ölümünü haberleştiren gazeteciler gözaltına alındı
Karabük'te öldürülen Gabonlu 17 yaşındaki Jeannah Danys Dinabongho Ibouanga'nın son görüntülerine ulaşarak haberleştiren Gazeteci Ali Sencer Arslan ile Murat Özelci 4 Nisan’da gözaltına alındı. Gazetecilerin gözaltına alınma gerekçesi olarak ‘güvenlik kamera görüntülerini servis etmeleri’ gösterildi.
Serdar Akinan gözaltına alındı
İş insanları ve siyasiler hakkında çeşitli iddiaların bulunduğu videolar yayınlayarak gündeme gelen Muhammed Yakut ile Youtube'da söyleşi yapan Gazeteci Serdar Akinan, 19 Nisan’da ‘halkı yanıltıcı bilgi yayma’ suçundan gözaltına alındı. Savcılıktaki ifadesinin ardından yurtdışına çıkış yasağı ve imza kontrolü uygulaması talebi ile hakimliğe sevk edilen Akinan, serbest bırakıldı.
Diyarbakır’da 4 gazeteci tutuklandı
Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı'nın yürüttüğü soruşturma bünyesinde Diyarbakır 3'üncü Sulh Ceza Hakimliği, içlerinde sanatçı, gazeteci ve siyasetçilerin bulunduğu 216 kişi hakkında gözaltı kararı vererek, 128 kişiyi gözaltına almıştı. 27 Nisan’da Diyarbakır merkezli operasyonda gözaltına alınan gazetecilerden Abdurrahman Gök, Beritan Canözer, Mehmetşah Oruç ve Remzi Akkaya hakkında tutuklama kararı verildi.
Meslektaşlarının tutuklanmasını protesto eden gazeteciler gözaltına alındı
29 Nisan’da İstanbul’un Kadıköy ilçesinde meslektaşlarının Diyarbakır merkezli operasyonlarda tutuklanmalarını protesto eden gazetecilere polis müdahale etti. Müdahalede, gazeteci Eylem Nazlıer, Pınar Gayıp, Serpil Ünal, Yadigar Aygün, Esra Soybir ve Zeynep Kuray gözaltına alındı.
Can Tanrıyar tutuklandı
Uçankuş televizyonunun sahibi gazeteci Can Tanrıyar, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Muhammed Yakut'un çektiği videolara yönelik yürüttüğü soruşturma bünyesinde, Yakut'un paylaşımlarında kullanılmak üzere ‘bilgi, belge ve fotoğraf aktarımı’ yaptığı iddiasıyla gözaltına alındı. Tanrıyar, ‘kişisel verileri ele geçirme veya yayma’ ve ‘yağmaya teşebbüs’ suçlarından 30 Nisan’da tutuklandı.
Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde Gazeteci Müftüoğlu ve Yılmaz tutuklandı
3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde gazetecilerin ‘özgürlükleri’ ellerinden alındı. Ankara merkezli soruşturma kapsamında 15 kentte düzenlenen operasyonlarda aralarında Dicle Fırat Gazeteciler Derneği (DFG) Eş Başkanı Dicle Müftüoğlu ve Mezopotamya Ajansı (MA) editörü Sedat Yılmaz’ın da bulunduğu 5 gazeteci tutuklandı.
Gazeteci Bülent Mumay’a 20 ay hapis cezası
Gazeteci Bülent Mumay, Met-Gün İnşaat'ın 2019 yılındaki seçiminden sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin (İBB) metro kredisine haciz koydurması ile ilgili paylaşım yapmıştı. Met-Gün İnşaat, ‘kimlik numaralarını sansürlemeden’ paylaştığı gerekçesiyle 2020 sonbaharında Mumay’a 'kişisel verileri, hukuka aykırı olarak ele geçirmek veya yaymak' suçundan dava açmıştı. Dava sonucunda Mumay, 1 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı.
