Siyasi partiler yeni anayasa masasına henüz oturmadı, ancak Hür Dava Partisi (HÜDA PAR) Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu’nun, mevcut anayasanın, Türkiye Cumhuriyeti’nin bayrağı, yönetim şekli, başkentini tarif eden ilk 3 maddesinin değiştirilmesinin “teklif edilemeyeceğini düzenleyen 4. maddenin değiştirilmesini" istemesi, yeni bir tartışmanın fitilini ateşledi.
AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik konuyla ilgili açıklamasında, “Anayasanın ilk 4 maddesindeki temel prensiplerle ilgili herhangi bir tartışma söz konusu değildir" dedi.
Pazartesi günü AK Parti Merkez Yürütme Kurulu (MYK) toplantısının ardından gazetecilerin sorularını yanıtlayan Çelik, "Darbe anayasasından kurtulmak ve milli iradeyi burada esası teşkil eden yapı haline getirecek bir anayasa istiyoruz ama herhangi bir şekilde Anayasa'nın ilk 4 maddesindeki temel prensiplerle ilgili herhangi bir tartışma söz konusu değildir" diye konuştu.
Yapıcıoğlu’na en sert tepki ana muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi’nden (CHP) geldi. HÜDA PAR’ı, “Hizbullah’ın TBMM’deki uzantısı” olarak nitelendiren CHP’ye göre, Yapıcıoğlu’nun 4. maddeyi tartışmaya açmasının altında, Anayasa’nın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin “laik bir devlet” olduğuna vurgu yapan hükmün değiştirilmesi hedefi yatıyor.
Tartışma neden başladı?
HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, 12 Eylül’de katıldığı televizyon programında, yeni anayasa tartışmalarını değerlendirirken, Anayasa’da değiştirilemez maddelerin olmaması gerektiğini savunarak, “Değiştirilemez maddelerin olması hukuk tekniği açısından da siyaseten de doğru değil. Bu gelecek nesillerin iradesine ipotek koymadır” görüşünü dile getirdi.
Yapıcıoğlu, anayasanın dördüncü maddesinin bizzat 12 Eylül askeri darbesini gerçekleştiren eski Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından kaleme alındığını savunarak, bunu “gelecek nesillerin iradesine ipotek kopmak” olarak nitelendirdi.
Yapıcıoğlu’nun açıklamalarına CHP Grup Başkanvekili Murat Emir, “Sizin derdiniz ilk 3 madde. Siz monarşi istiyorsunuz. Laiklikten nefret ediyorsunuz. Demokrasiden hoşlanmıyorsunuz, ümmetçisiniz” sözleriyle tepki gösterirken, soysal medya üzerinden de tepkiler büyüdü.
'Ahmağa anlatır gibi…'
Yapıcıoğlu ise CHP ve kendisine tepki gösterenlere, Cumartesi günü katıldığı televizyon programında ve ardından X'ten yanıt verdi.
Kendisinin Anayasa’nın ilk 4 maddesini değil, sadece “dördüncü , maddenin değiştirilmesini istediğini” belirten Yapıcıoğlu şu görüşleri savundu:
“Ahmağa anlatır gibi tek tek söyledim buna rağmen anlamamakta ısrar ediyorlar. (…) Anayasada değiştirilemez maddeler olmaması demek, bütün o değiştirilemez dediğiniz maddelerin hepsini değiştirelim anlamında değildir. Anayasanın 4’üncü maddesine karşıyız, tamam mı? Anladınız mı? 4’üncü madde olmasın. 4’üncü madde gelecek nesillerin iradesine ipotek koymaktır.Bir daha söylüyorum, altını çizerek söylüyorum.”
Özel’den Bahçeli’ye: 'Sen bu HÜDA PAR'a ne diyorsun?'
CHP Sözcüsü Deniz Yücel, Yapıcıoğlu’nun “Ahmağa anlatır gibi anlattım” sözlerine “Geri zekâlıya anlatır gibi anlatalım. Taliban kafalı, gerici, 3-5 yobaz istedi diye, ne Atatürk'ten, ne demokrasiden, ne cumhuriyetten, ne de laiklikten vazgeçmeyiz" yanıtını verdi.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel ise Pazartesi günü Balıkesir’in Susurluk ilçesinde yaptığı konuşmayla Yapıcıoğlu’na tepki gösterdi. HÜDA PAR’ın Cumhur İttifakı ortağı olduğunu anımsatan Özel, geçmişte ilk 4 maddeyi “kırmızı çizgi” olarak nitelendirdiği bilinen MHP lideri Devlet Bahçeli’ye de seslendi:
“Biz Anayasa’nın 4'üncü maddesine karşıyız’ diyor. Türkiye Cumhuriyeti devleti, nitelikleri, bayrağı, İstiklal Marşı ve başkenti. Atatürk, Ankara’yı başkent yapmış, Ankara'nın başkent olmasına karşılar, bayrağa karşılar. Benim HÜDA PAR’a bir sözüm yok. Mikroba sen niye hastalık yapıyorsun diye hesap soramazsınız. Mikrop, mikroptur. Ama milliyetçi muhafazakarım diyenler… Hele hele Tayyip Bey’in sağ kolunda HÜDA-PAR, öbür kolunda Devlet Bahçeli var. Sen bu HÜDA PAR’a ne diyorsun Devlet Bey? Kimler kimlerle beraber?”
Yapıcıoğlu da Pazartesi günü Özgür Özel'in eleştirilerine CHP'nin seçim vaatlerini hatırlatarak yanıt verdi.
X hesabından Özel'e bir soru yönelten Yapıcıoğlu, "'Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, Devrimcilik umdeleri CHP’nin ana prensipleridir... Tek parti döneminin icabı sayılarak Anayasaya sokulmuş olan bu 6 umdeyi Anayasadan çıkaracağız' cümleleri hangi partinin seçim beyannamesinde yer almıştır?"
"Sınav süresi, sorunun zorluğu ile mütenasip olarak 72 saattir" dedi.
Anayasa’nın ilk 3 maddesi hangi hükümleri içeriyor, 4. maddenin önemi ne?
Anayasa’nın birinci maddesi Türkiye devletinin “cumhuriyet” olduğunu hükme bağlarken, ikinci maddede bu cumhuriyetin niteliklerini şöyle sıralıyor:
“Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.”
Üçüncü maddede milli marşı, başkenti ve resmi dili tanımlanırken, “değiştirilemeyecek hükümler” başlığını taşıyan dördüncü madde bu ilk üç maddenin değiştirilemeyeceğini düzenleyerek bir anlamda koruma sağlıyor:
“Anayasanın 1'inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2'nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3'üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.”
Yeni anayasa için nasıl bir yol haritası izlenecek?
“Yeni-sivil anayasa” talebi, 2021’den bu yana Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gündeminde.
"12 Eylül darbe anayasasından" kurtulmak gerektiğini savunan Erdoğan’ın bu çağrısına ittifak ortağı MHP Lideri Devlet Bahçeli, 4 Mayıs 2021’de, 2023’ü kastederek, “Cumhuriyet’in 100. Yılında 100 maddelik anayasa değişikliği” teklifi ile yanıt vermiş ve taslak metni de Erdoğan’ı bizzat iletmişti. Yeni Anayasa konusunda birkaç kez çalıştay da düzenleyen AK Parti, Cumhurbaşkanlığı Eğitim Politikaları Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Atar başkanlığında bir ekibe de taslak anayasa metni hazırlama görevi vermişti.
31 Mart yerel seçimlerinden sonra da sık sık yeni anayasa çağrısı yapan Erdoğan’ın bu talebi için Meclis yaz tatiline girmeden önce TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş harekete geçti.
Parlamentodaki siyasi partilerin liderleri ile görüşen Kurtulmuş, yeni anayasa yapımı ile ilgili siyasi partilerden “usul” önerisi istedi.
CHP yeni anayasa konusunda masaya oturmak için iktidar partisinin öncelikle “mevcut anayasaya uyması” koşulunu açıkladı. CHP, bu çerçevede, TBMM’nin Anayasa Mahkemesi’nin milletvekilliği düşürülen Can Atalay kararını okutarak milletvekilliğinin iade edilmesi gerektiğini savunuyor.
Cumhur İttifakını oluşturan AK Parti ve MHP’nin parlamentodaki sandalye sayısı Anayasa’yı değiştirecek çoğunluğu sağlayamadığı için muhalefetin desteğine ihtiyaç duyuyor.
AK Parti’den yeni çalıştay
12 Eylül 2023’te askeri darbenin 43. yılında “yeni anayasa” çalıştayı düzenleyen AK Parti; Meclis’in yeni yasama yılının açılacağı 1 Ekim’den sonra da yeni bir çalıştayın hazırlığını yapıyor.
AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, geçen Ağustos ayında yaptığı açıklamada, Erdoğan’ın talebi doğrultusunda Prof. Dr. Yavuz Atar’ın başkanlığındaki taslak metnin hazır olduğunu açıklamıştı. “
A'dan Z'ye yeni bir anayasanın Türkiye'de siyaset kurumunun hep gündeminde olduğunu” belirten Yazıcı, Ekim ayında yapacakları çalıştayla, “'Bir anayasa yapımının yol haritası nasıl olmalı? Yöntemi ne olmalı? AK Parti'nin bundaki rolü nedir?” konularında müzakereler yürütüleceğini ifade etmişti.
Kurtulmuş yeni trafik başlatabilir
TBMM’nin yeni yasama yılının başlayacağı 1 Ekim’den sonra yeni anayasa trafiğinin hız kazanması bekleniyor.
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, siyasi partilerle yaptığı ilk tur görüşmelerden sonra yaptığı açıklamada, “Partilerle birlikte ortak bulunacak olan yöntemle, herhalde önümüzdeki yasama dönemi başladığında, ekim ayından itibaren bu meselenin içeriğine ilişkin görüşmeler başlayabilir” ifadelerini kullanmıştı. Yeni anayasa ile ilgili sürecin nasıl ilerleyeceği, Kurtulmuş’un Meclis’in yeni yasama yılına başlaması sürecinde yapması beklenen açıklamayla netlik kazanmış olacak.
