Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, sık sık Tunus'ta yaşanan tahıl krizinin müsebbibi olarak yolsuzluk yapanları, tekelcileri ve spekülatörleri gösterip onları günah keçisi ilan etse de ekonomistler bu konuda farklı düşünüyor.
Temel gıda maddelerinde yaşanan bu kıtlığın sebebinin devletin içinde bulunduğu ekonomik zorluklar olduğunu söyleyen ekonomi uzmanı Muaz bin Hudeydan ve ekonomi profesörü Rıda Eşkundali, tekelciliğin, kıtlığın sebebi değil sonucu olduğunu belirtiyor.
Yolsuzluk ve tekelcilik önceden de vardı
AA muhabirine konuşan ekonomistlerden Hudeydan, ülkede tahıl ve unun dağıtımı ve bu alanda yaşanan yolsuzlukların yeni bir durum olmadığından bahsetti.
Hudeydan, "Devlet buğdayı, Tahıl Bürosu aracılığıyla değirmenlere dağıtıyor ve değirmenlere ürettikleri miktara göre destek veriyor, sonrasında un fırınlara sübvansiyonlu fiyatla dağıtılıyor ve devlet fırınlara aldıkları un miktarı kadar sübvansiyon veriyor. Sübvansiyon işin içine girdiğinde daha çok un alan daha çok destek almış oluyor." dedi.
Tunuslu uzman, Tahıl Bürosu'nun buğday dağıtımında yolsuzluk yaptığını ve bu nedenle Genel Müdür Beşir el-Kesiri'nin azledildiğini, fırınlara un dağıtımı konusundaki yolsuzluk sebebiyle de Fırıncılar Odası Başkanı Muhammed Buanan'ın tutuklandığını kaydetti.
Buğdayda yolsuzluk ve tekelin yıllardır var olduğunu ancak iç pazara yetecek miktarda ürün olduğu için bunun görünür olmadığını ifade eden Hudeydan, şöyle devam etti:
"Bugün gelinen noktada un artık iç pazarın ihtiyacını karşılayamaz oldu çünkü devlet, daha fazla miktarda un tedarik etme konusunda mali sıkıntı yaşıyor. Ürün azlığı nedeniyle de yolsuzluk gün yüzüne çıktı."
Üretim düşük, tedarik için döviz yetersiz
Yurt dışından tahıl satın alma işinin devletin tekelinde olduğunu, çiftçiden satın alınacak buğdayın fiyatını da onun belirlediğini aktaran Hudeydan, tahılın fiyatı, üretim maliyetlerini karşılamadığı için çiftçilerin çoğunun buğday ekmeyi bıraktığını dile getirdi.
Hudeydan, 2002'de ülkede 1,5 milyon hektarlık alanda tahıl ekimi yapıldığını bu miktarın şu an 1 milyon hektara gerilediğini, tarım arazilerinin üçte bir oranında küçüldüğünü söyledi.
Devletin derin bir ekonomik krizden geçtiğini ve bundan çıkmak için sübvansiyonun kaldırılması gerektiğini savunan Hudeydan, şu değerlendirmede bulundu:
"Bugün biz tükettiğimizden çok daha az üretiyoruz ve üstelik fiyatların düşmesini istiyoruz. Eğer bir petrol ülkesi ya da zengin bir ülke değilseniz, bu imkansız. Devletin kademeli olarak sübvansiyonu kaldırması gerekiyor. Dünya üzerinde hangi ülke olursa olsun krizden çıkmak için bedel ödemesi gerekir."
Mali kriz, spekülatörlerle mücadele söylemiyle örtbas ediliyor
Tekelciliğin gıda maddeleri eksikliğinden doğduğunu söyleyen Eşkundali de "Devlet, elinde yeterli döviz olmadığı için iç pazara yetecek miktarda ürün tedarik edemiyor. Cumhurbaşkanı Kays Said'in tekelciler ve spekülatörlerle mücadele için dillendirdiği 'herkese bir ekmek' sloganı iyi olsa da buğday tedarikinde yaşanan mali sıkıntıları örtbas ediyor." ifadelerini kullandı.
Ekonomideki sıkıntılı durumdan kurtulmanın zor olduğunu ifade eden Eşkundali, sözlerine şöyle devam etti:
"Devletin mali kaynakları göze alındığında krizden çıkmak zor. Necla Buden hükümeti IMF'den teknik bir onay aldı ancak bunu bir anlaşmaya dönüştüremedi. Bu da döviz sıkıntısını beraberinde getirdi. Ahmed el-Haşşani'nin başarılı olacağını umuyoruz."
Eşkundali, krizden çıkış için IMF ile yapılacak anlaşmanın yanı sıra "fosfat üretiminin ve ihracatın artırılması, yurt dışındaki Tunusluların daha fazla para transferi yapması ve kara borsadaki dövizin kayıtlı ekonomiye dahil edilmesi" olmak üzere 4 aşamalı "mali kurtarma programı" uygulanması önerisinde bulundu.
Kovid-19 salgınının etkisiyle büyüyen ekonomik krizden kurtulmaya çalışan Tunus, 1,9 milyar dolarlık yeni kredi için Mayıs 2021'den bu yana IMF ile müzakere sürecini yürütüyor.
Ülkede ekonomik krizin yol açtığı tedarik sorunu nedeniyle piyasada bazı ürünlere erişimde zorluk yaşanırken, Rusya-Ukrayna savaşı ve iklim nedeniyle küresel çapta düşen tahıl üretimi sebebiyle vatandaşlar bir süredir ekmek sıkıntısı çekiyor.
