Doğal gaz, ev ve iş yerlerinde ısınma, sıcak su ve ocak kullanımında kullanılan en yaygın enerji türüdür. Aslında kokusuz bir gaz olan doğal gazın herhangi bir sızıntı olduğunda anlaşılabilmesi için içerisine koku salınımı yapılmıştır. Yüksek basınç altında sıkışan gaz ise havalandırılmamış bir alanda patlamaya neden olur.
İstanbul ve Ankara’da yaşanan doğal gaz patlamaları nedeniyle toplam 4 kişi hayatını kaybetti. Can ve mal kaybına neden olan doğal gaz patlamalarının nedeni nedir? Doğal gaz patlamalarını önlemek için alınabilecek bireysel ve kurumsal alınabilecek tedbirler nelerdir? Kombinin yerinin değiştirilmesi ya da dolapla kapatılmasının tehlikesi nedir? Hangi uzmanlar tarafından periyodik kontoller yapılmalı?
Doğal gaz patlamasının nedenleri ve bakımları ile ilgili önemli ayrıntıları İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Şenay Koçyiğit Özdoğan ve TİM Mühendislik Yönetim Kurulu Başkanı ve Ankara Doğalgaz Sertifikaları İşadamları Derneği (ANDOSİAD) üyesi Mürsel Kamçı Elipshaber’e değerlendirdi.
Patlama, doğal gaz sıkıştığında olur
Doğal gaz patlamalarının gaz sıkışmasından kaynaklandığını ifade eden, İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Şenay Koçyiğit Özdoğan konuyla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
“Doğal gaz dediğimiz şey, kokusuz bir gazdır aslında. İçine ekstra koku eklerler ki herhangi bir sızıntı vs olduğunda hissedilebilsin diye. Doğal gaz patlaması genelde doğal gaz sıkıştığında olur. Doğal gaz bir sızıntıdan, kombi ekipman arızasından kaynaklı olabilir. Bu tarz bir sızıntıdan dolayı birikir. Doğal gaz kapalı hacimli yüzde 5-15 arasında hava ile karıştığında patlamaya neden oluyor. Patlamanın ana nedeni de ateş veya kıvılcım temasıdır.
Evlerde doğal gaz patlamasının en önemli nedeni kombi bakımlarının, ocak, doğal gaz sisteminin bakımlarının yapılmıyor olmasından kaynaklıdır. Yılda en az bir kez bakım yaptırılması gerekiyor. Evlerde genelde havasız oluyor. Evlerde yeteri kadar hava akışının olmadığı durumlarda hava birikip sıkışıyor ve ateşle temasında da patlamaya neden oluyor.”
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Şenay Koçyiğit Özdoğan
Evde kombinin yerinin değiştirilmesi çok tehlikelidir
Evlerde denetimsiz şekilde kombilerin yerlerinin değiştirilmesi ile ilgili tehlikeye dikkat çeken Özdoğan, “Evde kombinin yerinin değişmemesi gerekir. O kombiyi mühendisler yerini hesaplamalara göre ayarlıyor. Güvenlik önlemleri de düşünülerek bu yapılıyor. Kesinlikle kişiler kendi kafalarına göre kombinin yerini değiştirmemeli. Bunu uzman kişiler yapmalı. Yerini de uzman kişiler belirlemeli. Aksi takdirde, havalandırmanın yetersiz olduğu yerde kombi olduğunda illa ki dışarı doğal gaz ufak ufak sızıntı verecektir ve patlama meydana gelebilir.” dedi.
Kombiler kapalı dolaplara alınmamalı
Kombilerin görünmemeleri için kapalı dolaplara alınarak havalandırmanın yetersiz bırakıldığını vurgulayan Özdoğan şöyle konuştu:
“Kombilere kapalı dolap yaptırmak çok tehlikelidir. Olabildiğince kombi, havalandırmanın en iyi olduğu yerlerde olması lazım. Bu tarz patlamalarda en çok karşılaştığımız durumlar, havalandırmanın yetersiz olduğu yerlerdir. Genelde kombiyi görünmesin diye dolap içerisine alıyorlar ya da doğal gaz borularına müdahale ediyorlar. “Balkonda durmasın, mutfak kısmına alalım” diyenler de var. Ateşin olduğu yerlere alınan kombiler var. Aslında bunlar patlamaya neden olabilecek durumlar. Doğal gaz kombinin kesinlikle havadar bir yerde olması lazım. Doğal gaz patlaması doğal gaz sıkışmasından olur.”
Periyodik kontroller mutlaka yaptırılmalı
Ev ve iş yerlerinin periyodik bakımlarını aksatmamaları konusunda uyarıda bulunan Özdoğan sözlerini şu şekilde tamamladı:
“İş yerlerinin de doğal gaz sistemlerinin periyodik kontrollerinin yapılması gerekir. İş yerleri yılda en az bir kere periyodik kontrol yaptırmalı. Doğal gaz kombi vs olan yerlere dedektörlerin yerleştirilmesi gerekiyor. Doğal gaz hafif bir gazdır. Dedektörleri biraz yüksek yerlere yerleştirmek gerekiyor ki herhangi bir doğal gaz sızıntısında haber verebilsin. Havalandırmanın çok iyi olması gerekiyor. Çalışma Bakanlığı denetimlerinde bu periyodik bakımlarını mutlaka sorar.
Eğer hava akışı yoksa doğal gaz patlaması meydana gelir. Gazın dışarı salımını sağlayacak durum olmaması yani kapalı alan olması gaz sıkışmasına neden olabilir. Genelde tek girişi çıkışı olan yerler tehlikeli durumdadır. Penceresi sürekli kapalı olan yerler de tehlikelidir ve buralarda gaz sıkışması olabilir. Ekipmanın yanlış kurulması, ekipman arızası, bakım eksikliği gaz sıkışmasına neden olabilir. Ocaklarımız mesela? Ne kadar güvenliği olduğu ile ilgili ara ara bakımlarının yapılması lazım.”
Sızıntıyı fark eden ve vanayı otomatik kapatan sistemler kullanılmalı
TİM Mühendislik Yönetim Kurulu Başkanı ve Ankara Doğalgaz Sertifikaları İşadamları Derneği (ANDOSİAD) üyesi Mürsel Kamçı, selenoid vanaların doğal gaz patlamalarını önleyici özellikte olduğunu ifade etti ve konu ile ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
“Hayatını kaybeden vatandaşlarımızın ailelerine baş sağlığı diliyorum, İnşallah bir daha böyle bir şey yaşanmaz. Kişiler evde gaz kokusu aldıklarında ekipler gelene kadar kapının önünde bulunan doğal gaz girişi vanasını kapatmalılar. Yani boru ile paralel değil de borunun yanına doğru bakacak şekilde vana kapatılmalı yani çevrilmeli. Vanayı kapatıp, ortamı havalandırmak yapılması gekeren ilk şey.
Bakımların yılda en az bir kere yapılması gerekir. Gaz alarm cihazları evlere ve iş yerlerine konulabilir. Gazın tesisatının yapıldığı aşamada gaz girişine yani sayaş girişine selenoid vananın bağlanması gerekir. İş yerlerine de gaz alarm sistemlerinin kurulması gerekir. Tesisatta bir tane ocağın bulunduğu ortama bir de kombinin bulunduğu ortama ya da aynı ortam içerisindeyse bir tane yeterli olmak üzere bu dedektörlerden koymak yeterlidir. Dedektör bu gaz kokusunu aldığı zaman direkt dairenin girişinindeki, sayacın oradaki bağlantıdan gazı kesiyor. Kendisi direkt hızlıca önlem alıyor. Yani gaz vanasına sinyal gönderiyor ve gazı kapatıyor. Bu şu anda zorunlu olarak iş yerlerinde ve ahşap evlerde uygulanıyor ama diğer evlerde de bireysel olarak uygulanabilir.”
TİM Mühendislik Yönetim Kurulu Başkanı ve Ankara Doğalgaz Sertifikaları İşadamları Derneği (ANDOSİAD) üyesi Mürsel Kamçı
Düşük maliyetle patlamalar önlenebilir
Erken uyarı ve müdahale sisteminin aslında düşük maliyetli ve ilk proje aşamasında basit bir şekilde uygulanabileceğinin altını çizen Kamçı,
“Bu vana sisteminin kurulması ile ilgili maliyet doğal gaz tesisatında harcanan paraya göre değişkenlik gösterir. Bence maliyetli değil. Dairelerde sonradan yaptırmak gerekiyorsa yeniden bir proje gerekli olacak. Proje maliyetleri olmamış olursa eğer maliyeti daha düşük olur. Ama tesisatta bir tadilat yapıldığı zaman yeniden bir proje çizilmesi gerekiyor. Bu tadilattan dolayı proje maliyeti, bir de selenoid vana, dedektör vs yaklaşık 7-8 bin lira maliyeti çıkacaktır. Aslında proje çıkmamış olsa 3-4 bin lira gibi bir rakama halledilebilecek bir şey. Sıfırdan yapılırsa bin lira gibi bir maliyeti var.” dedi.
Firmalar doğal gaz bakımında yetkilendirilmeli
Sertifikalı doğal gaz firmalarının evlerde ve iş yerlerinde periyodik bakım kontrollerinde yetkili olmasının daha hızlı ve güvenilir sonuçlar alınabileceğini vurgulayan Kamçı şunları söyledi:
“Ankara Doğalgaz Sertifikaları İşadamları Derneği (ANDOSİAD) var. Binalardaki periyodik muayenelerle ilgili çalışmalar yürütüyoruz. EPDK’ye de rapor sunduk. Ankara’da gaz dağıtım şirketlerini denetleyen kurum EPDK’dır. Biz de bu kuruma bağlıyız. Örneğin, Ankara’da 1 buçuk milyon abone var. Bu abonelerin periyodik muayenelerini yapmak için Başkent Gaz bununla ilgili yetersiz kalıyor. Çok büyük bir kurum olmasına rağmen denetimlerine yetişemiyor. Deseniz ki bu kadar aboneyi 1 yıl ya da 6 ay içerisinde kontrol edin, bunu nasıl yapacak? Ama Ankara’da sertifikalı 500’ün üzerinde firma var. Bu firmalar yetkilendirilmiş olsa bu kontroller hızlı şekilde yapılabilir.
Asansörlerde bu uygulanıyor. Doğa lgaz kontrollerinde de bu yapılmalı. Bu konu ile ilgili yasal düzenleme ve Meclis çalışmasına ihtiyaç var. Yetkililerden bir an önce bu düzenlemenin yapılmasını ve denetlenmesini istiyoruz. Yetkisiz kişilerin tesisatlara müdahale ettirilmemesi gerekir, denetimlerin artırılması gerekir. Can güvenliği söz konusu. Doğal gaz patlamalarından kaynaklı ölümlerin son bulmasını istiyoruz.”
