Kiev, birlikleri 1.000 kilometrelik cephe hattı boyunca birçok yerde savaşırken neden bu cüretkar saldırıyı düzenlemeye karar verdi?
Başlangıcından neredeyse bir hafta sonra, Rus ordusu hâlâ saldırıyı kontrol altına almak için mücadele ederken, operasyonun mantığı anlaşılmaya başlandı.
Ukrayna savaşındaki bu yeni gelişmeyle ilgili önümüzdeki aylarda olabileceklere ilişkin beş sorunun yanıtını araştırdık.
Kursk'ta ne oldu?
6 Ağustos'ta Ukrayna birlikleri, Ukrayna sınırındaki Rusya'nın Kursk bölgesine sürpriz bir baskın düzenledi. Saldırının büyüklüğü hakkında güvenilir bilgi çok azdı.
Başlangıçta operasyonun çapı, Rusya lideri Vladimir Putin’in hükümetine karşı çıkan Rus gruplarının daha önce aralıklarla düzenledikleri saldırılar düzeyinde görünüyordu. Ukrayna'dan Rusya'ya girmeye çalışmışlardı ve yüzlerce etnik Rus personelini içeriyordu.
Ancak bu son saldırı Rus topraklarının içerisine doğru ilerledikçe, Rus askeri blog yazarları sınırdan yaklaşık 30 km. uzaklıkta yoğun çatışmalar olduğunu ve Kursk Bölge Valisi Putin'e 28 Rus köyünün Ukrayna'nın eline geçtiğini bildirmeye başladı ve geleneksel Ukrayna birliklerinin de dahil olduğu ortaya çıktı.
Görünüşe göre Rusya askeri gücünü, ana cephe hattının çatışmaların yoğun olarak devam ettiği birkaç önemli noktasına odaklarken, Ukrayna sınırın az korunan kısmından faydalanmaya ve Rusya’nın içerisine girmeye karar verdi.
Adı açıklanmayan üst düzey bir Ukraynalı güvenlik yetkilisi Fransız haber ajansı AFP’ye, ”Saldırıyoruz. Amacımız, düşmanın savaştığı cepheleri genişletmek, mümkün olan en fazla kaybı verdirmek ve sınırlarını koruyamayan Rusya'da istikrarsızlık yaratmak" dedi.
Ukrayna Rusya'ya neden Kursk bölgesinden saldırdı?
Kiev en başta saldırı hakkında açıklama yapmadı, fakat Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, operasyonu 10 Ağustos'ta dolaylı olarak kabul etti.
Ukrayna'nın "savaşı saldırganın topraklarına doğru itmeye" devam ettiğini öne sürdü. Operasyona ilişkin net bir gerekçe veya hedef belirtmedi, ancak 12 Ağustos'ta Rus topraklarının yaklaşık 1.000 kilometrekaresinin artık Kiev'in kontrolü altında olduğunu duyurdu.
Operasyonun nedenini anlamaya çalışan askeri ve siyasi analistler, taktiksel dikkat dağıtmanın bu saldırının ana amaçlarından biri olabileceği konusunda hemfikir.
Geçtiğimiz aylarda Ukrayna, Ukrayna'nın doğusunda ilerleyen ve geçen ay stratejik Chasiv Yar kentini ele geçiren Rus güçlerini kontrol altına almakta zorlandı. Kuzeydoğu ve güneyde de durum benzerdi.
1.100 kilometrelik cephe hattının birçok noktasında Rusya sayı ve silah açısından üstün olsa da, Ukraynalı yetkililer, rakiplerinin kaynaklarını kullanacakları alanı genişletmek ve Ukrayna'nın doğusunda hissettikleri baskının bir kısmını Rusya'nın Kursk bölgesine yönlendirmek için yüzlerce kilometre uzakta bir çatışma noktası yaratma riskini almaya karar verdiler.
Güvenlik uzmanı Profesör Mark Galeotti, BBC'ye Ukrayna'nın son aylarda sahada çok az hareket ederek yıpratma kampanyasına sıkışıp kaldığını ve avantaj elde etmek için risk alması gerektiğini söyledi.
Economist dergisine konuşan Ukraynalı bir komutan da bunun bir kumar olduğunu söyledi: “Savaşa en hazır birliklerimizi sınırlarının en zayıf noktasına gönderdik." Kumarın Kiev'in umduğu kadar çabuk sonuç vermediğini de sözlerine ekledi.
"Komutanları aptal değil... Güçlerini harekete geçiriyorlar, ancak bizim istediğimiz kadar çabuk değil. Lojistik olarak 80 veya 100 km. ilerleyemeyeceğimizi biliyorlar."
Rusya nasıl yanıt verdi?
Rus propagandası, Ukrayna’yı geri püskürtme çabalarını hemen "terörle mücadele operasyonu" olarak nitelendirdi.
121.000 kişiye Kursk bölgesinden tahliye edilmesi söylendi ve 11.000 kişi de komşu Belgorod bölgesinden başka yere taşındı. Rus yetkililer, bölge sakinlerine 115 dolarlık bireysel tazminat teklif ederek, bölgede federal acil durum ilan etti.
Rusya Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov, geçen hafta birkaç kez Ukrayna’nın operasyonunun durdurulduğunu iddia etti, ancak sahada bunun aksini gösteren kanıtlar vardı.
General Gerasimov, krizi çözmeye yönelik Putin başkanlığında toplanan Rusya Güvenlik Konseyi'nin son toplantısında yoktu. Öte yandan, Putin'in en yakın müttefiklerinden biri, Rusya’nın Federal Güvenlik Servisi’nin (FSB) başkanı Alexander Bortnikov oradaydı.
Devlet Başkanı Putin, olaylarla ilgili son açıklamasında Ukrayna'yı barışçıl sivillere saldırmakla suçladı ve “kayda değer bir yanıt verme” sözü verdi. Profesör Galeotti, Ukrayna'nın sert bir misillemeyle karşı karşıya kalabileceğini söylüyor.
“Putin başka bir seferberlik dalgası başlatabilir ve ordusuna birkaç yüz bin asker daha katabilir.”
Rusya'nın çatışmayı tırmandırmanın başka yollarını bulabileceğini de ekliyor. Son aylarda Rusya Ukrayna’nın enerji altyapısını bombaladı ve altyapının çoğunu ya yok etti ya da kısmen hasar verdi. Bu bombalama kampanyası daha da şiddetli hale gelebilir.
Kursk'taki çatışmalar Ukrayna'nın savaşın gidişatını değiştirdiği anlamına mı geliyor?
Ukrayna'nın Rusya'ya başlattığı saldırının kolay görünmesi bağlamına oturtulmalı. Bu, çatışmanın yakın zamanda sona ereceği anlamına gelmeyebilir.
Mark Galeotti'nin dediği gibi, “Yaklaşık 50 mil (80,5 km) x 20 mil (32 km) büyüklüğünde bir alan ve Rusya ile Ukrayna'nın boyutları göz önüne alındığında önemli sayılmaz. Ancak siyasi etkisi çok daha önemli."
Bazı analistler, Ukrayna'nın Batılı müttefiklerine ve özellikle de ABD'ye, birliklerinin savaşmaya devam edebileceğini göstermek istediğini savunuyor.
Bu, en azından geçici olarak, Kiev'in müzakere gücünü de güçlendirdi: Birlikleri Rus topraklarının 30 km içindeyken, Moskova'nın mevcut cephe hatlarında savaşı dondurma önerisini kabul etmesi pek olası görünmüyor.
Operasyon ayrıca ülke içindeki Ruslar için savaşın anlatısını da değiştirdi. Bu artık “özel askeri operasyon" olarak nitelenen uzak bir çatışma değil, onları doğrudan etkileyen bir gelişme.
BBC Doğu Avrupa muhabiri Sara Rainsford şunları söylüyor: “Rus basınının oldukça kontrollü ortamı göz önüne alındığında bile, Kursk bölgesinden gelen bazı haberlerde soruların sorulduğu açık."
Bu saldırı Zelenskiy ve Putin'in geleceğini nasıl etkileyecek?
Hem Rus hem de Ukraynalı lider için bu, başkanlıklarını belirleyebilecek bir an.
Özellikle yakın çevresine ve güvenlik servislerine güvenmeye alışmış, otoriter ve genellikle esnek olmayan bir lider olan Vladimir Putin için bu gelişme büyük zorluk taşıyor. Rus askeri kayıplarının sayısını gizlemek giderek zorlaşıyor. On binlerce Rus yerinden edilmişken, Kremlin'in kontrolde olduğu ve bunun geniş çaplı bir savaş olmadığı izlenimini sürdürmek de güçleşiyor.
Mark Galeotti'nin dediği gibi, “Kremlin'in propaganda makinesine her seferinde daha fazla taş atıyor."
"Bunu geçmiş savaşlarda gördük, Sovyetler Birliği’nin Afganistan'da yürüttüğü savaştan Rusya'nın Çeçenistan'daki savaşına kadar. Kremlin bir anlatıyı bir süre koruyabiliyor, ancak bir süre sonra gerçek dünya giderek daha fazla işin içine giriyor."
Rusya saldırısı Volodimir Zelenskiy için de aynı ölçüde zorlayıcı olabilir, ancak farklı nedenlerle. Analist Emil Kastehelmi, Ukrayna için en iyi sonucun, Rusya'nın "kayıplarına rağmen (Rus topraklarının) her kilometrekaresini geri almak için en kritik yerlerden önemli kaynakları buraya yönlendirmesi" olacağını söylüyor.
Ukraynalıların moralini kısa vadede yükseltse de, doğuda, yoğun çatışmaların devam ettiği cephe hattı bölgelerinde daha da büyük toprak kayıplarına yol açabilir. Bazı Rus askeri blog yazarları burada ilerleme kaydedildiğini söylüyor, ancak bu şimdilik doğrulanmadı.
Profesör Galeotti, savaştaki mevcut çıkmazın çözülmesi için bir sarsıntıya ihtiyaç duyulduğunu söylüyor. Sarsıntı çoktan başlamış olsa da, sonucu henüz belirsiz.
