Son 1.5 ayda sadece İstanbul’da sahte içki nedeniyle zehirlenen 73 kişiden 37’si öldü. Emniyet Müdürlüğü ekipleri merdiven altı imalathanelere baskınlar yapsa da sahte içki satışının internetten ya da el altından hızla devam etmesi nedeniyle yılbaşı öncesi ölümlerin artmasından endişe duyuluyor. Şimdi diyeceksiniz ki “Ama vergiler!” Bu konuda da muhakkak çalışma yapılmalı. Zira hem ölüyoruz hem devlet daha çok zarar ediyor. Sadece geçen yıl kaçak içki sebebiyle vergisel zarar 10 milyar lira civarında. Peki sahtesi ile gerçeğini ayırt etmenin bir yolu var mı? Biz ne yapmalıyız ve bu konuyu önemli bir halk sağlığı sorunu olmaktan çıkarmak için neler yapılmalı?PİYASADA “bandrollü” satılan yani “gerçek” dediğimiz tüm içkiler etil alkol, “sahte” içkilerse metil alkolden yapılıyor. Farkı ne derseniz? İnsan vücudu etil alkolü sindirebiliyor. Ama metil alkol insan tüketimi için uygun değil. Daha çok sanayide; çözücü, boya inceltici, antifriz, cam temizleyici gibi maddelerin yapımında kullanılıyor.
Ayırt etmek mümkün değil
Peki etil ile metil alkolü ayırt etmek mümkün mü? Cevabını Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Aydın versin: “Hayır! Metil ile etil alkolü renk, koku ya da tadıyla ayırt etmek mümkün değil. Bu ayrımı ancak laboratuvar şartlarında yapılan analizlerle yapabilirsiniz.”
İlk 6 saat kritik
Fiyat ya da bir başka sebepten bilerek sahte içkiyi tercih edenler olduğu gibi gittiği mekân da ya da bir ortamda bilmeden maruz kalanlar da oluyor. Metil alkolden üretilen bir içki içtiniz diyelim. Ya sonra? “En yaygın belirtileri arasında baş dönmesi, mide bulantısı, karın ağrısı, görme kaybı, nefes darlığı ve bilinç kaybı var. İlerleyen safhalarda ise koma ve ölüm riski...” yanıtını veriyor Prof. Dr. Aydın ve ekliyor: “İlk 6 saat kritik. Yarım çay bardağı içmiş olsanız dahi...”
Kafayı vurup yatmayın
Peki ne yapmalı? Diyor ki: “Sonrasında eve gidip, kafayı vurup yatmayacaksınız. Uyumamalısınız! Çünkü belirtiler ilk 6 saatte kendini gösterir. ‘Kustum geçti’ diye de düşünmeyin... İçtikten sonra en fazla 1 saat içinde yapılan kusturma işlemi faydalı. Belirtiler ortaya çıktıktan sonra kusturulma işe yaramaz. Hastanın hastaneye gitmesi ve hızlıca müdahale edilmesi hayati önem taşımaktadır.”
Kurt puslu havayı sever
Prof. Aydın uyarılarını şöyle sürdürüyor: “Hastanede ise kan analizi ile kanda metil alkol olup, olmadığı tespit edilip, varsa asidoza karşı tedavi uygulanır. Eş zamanlı olarak zehirlenen kişiye panzehir de verilir. Acil servislerin panzehir stoklarını sürekli güncel tutması hayati önem taşımakta. ‘Kurt puslu havayı sever’ diye bir söz var, bilirsiniz. Şu anda da hava puslu. Piyasaya litrelerce sahte içki sürülüyor. Ne gerçek ne sahte... Anlamak zor. Dolayısıyla eğer bir mekânda içki tüketecekseniz... 1. İyi bir mekân seçin: Bir içkinin ya da fiks menünün diğer yerlere göre daha ucuz olması içkinin sahte olabileceğine dair önemli bir işaret. 2. Şişenin kapalı olarak masaya getirilmesini isteyin: Özellikle de açık içki satılan mekanlarda garson gözünüzün önünde şişeyi açsın. 3. Şişenin bandrollü olduğundan emin olun: Alkollü içki ürünlerinde bandrol/kod/kodlanmış etiket bulunması şart. Bandrollü Ürün İzleme Sistemi (BÜİS) uygulamasını telefonunuza indirerek, masanıza gelen içkinin sahte olup olmadığını kontrol edebilirsiniz.
Ucunda 25 yıla kadar hapis istemiyle yargılanmak var
Türkiye Tekel Bayileri Platformu Başkanı Özgür Aybaş ise “Sahte değil ‘bandrolsüz’ içki” vurgusu yapıyor ve temel sıkıntının, Özel Tüketim Vergisi’nin yüksekliği (ÖTV) ve vatandaşın bilinçsizliğinden kaynaklandığını söylüyor: “Son 10 yılda içkiye yüzde 1000’in üzerinde zam geldi. Vergi yükü ağır. Bir düzenleme yapılırsa bu sorun çok hafifler. Avrupa’daki vatandaş sahte içki alıyor mu? Almıyor. Çünkü buna ihtiyacı yok. Tekel bayisine gelip- inan kaç kez yaşadım- ‘Abi var mı bandrolsüz?’ diye soruyor, talep ediyor insanlar. Ancak hiçbir Tekel bayi merdiven altı dediğimiz kaçak içkileri satmaz. Çünkü sahte içkileri imal eden, piyasaya sürenlerin yanı sıra satan kişilere de dönük ağır cezalar var. ‘Olası kastla ölümden’ 25 yıla kadar hapisle dava açılıyor. Birden çok kişi ölürse, her ölüm için 25 yıl hapis talep edilebiliyor. Niye böyle bir şey yapsın bayi? Eğer yapıyorsa da ihbar edin. Biz platform olarak bize gelen her ihbarı, mekân/ yer fark etmeksizin, polisle paylaşıyoruz. Daha dün Sarıyer’de bir adam, kız arkadaşı çok içti, hastanelik olduğu diye bayi bastı, sahibine sopayla saldırdı. Vatandaş gerçekten bilinçsiz.”
Sahtesini nasıl anlayacağız
Yanıtı net: “En çok, popüler ürünlerin sahtesi yapılır. Piyasadaki en popüler ürün/ markayı değil de ara ürünleri tercih etmekte fayda var. Ayrıca çok güvendiğiniz yerlerden alışveriş yapacak, dışarı çıktıysanız da güvendiğiniz mekanlara gideceksiniz. Ürünün bandrolünü de muhakkak kontrol edin. Bandrol konusunda da uyarayım. Şişe de hatta bandrol de orijinal olabiliyor zaman zaman. İthalatçı firma iflas ediyor diyelim, iade etmek yerine elindeki bandrolü ya satıyor ya da birileri ele geçiriyor. Bunu da gördük! Sana attığım şişenin bandrolünde viski/ rom yazıyor ama şişenin içinde başka içki var. Bu sebeple çok dikkatli olunmalı ve denetimler sıklaştırılmalı.”
