Haber: Sibel Yazıcı
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Türkiye ziyaretini neden ertelediğini merak ediyor. Zira Türkiye, Rusya - Ukrayna savaşının ardından Putin’in ziyaret edeceği ilk Batı ve NATO ülkesi olacak. Bu açıdan, ziyaret büyük önem teşkil ediyor.
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, tarihin henüz belirlenmediğini görüşme için hazırlıkların devam ettiği açıklamasında bulundu. Peskov, ziyaretin hem ikili hem de bölgesel konuların görüşülmesi açısından önemli olacağını belirtmişti.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rus mevkidaşı Putin'in, Ukrayna'daki savaşın durumunu ve Karadeniz Tahıl Girişimi'nin canlandırılması noktasında görüşmelerin gerçekleşeceğini dile getirmişti.
En son 2020’de Türkiye’yi ziyaret eden Putin’in, bu ziyareti neden ertelediğini AVİM Kıdemli Analist Dr. Turgut Kerem Tuncel’e sorduk. Tuncel, ziyarette ele alınacak bazı konular hakkında fikir ayrılıkları ortaya çıkmış ve bunların çözümü için ziyaretin ertelenmiş olabileceğini söyledi.
“Söz konusu olan bir erteleme kararıdır; iptal kararı değil”
“Bilindiği üzere bu tür ziyaretler öncesinde tarafların ilgili yetkilileri arasında yoğun bir hazırlık süreci yürütülür, ziyarette masaya yatırılacak konular hakkında yoğun temaslar gerçekleştirir ve ziyaret gerçekleşmeden pek çok konu açıklığa kavuşturulmuş olur.
Buradan yola çıktığımızda, ziyaretin ertelenmesine dair akla gelen ilk şey Türk ve Rus heyetleri arasındaki hazırlık görüşmelerinde, ziyarette ele alınacak bazı konular hakkında fikir ayrılıkları ortaya çıkmış ve bunların çözümü için ziyaret ertelenmiş olabilir.
Şayet böyle bir durum söz konusuysa, ikinci soru hangi konular hakkında tarafların fikir birliğine varamamış olabileceğidir. Türk-Rus ilişkilerinin çok yönlü, çok boyutlu, çok katmanlı niteliği dikkate alındığında, bu soruya yanıt vermenin zorluğu anlaşılabilir. Yine de bir tahmin yürütmek gerekirse, Suriye ve Irak’a dair gelişmeler nedeniyle tarafların bu konular hakkında biraz daha ön çalışma yapmak istemiş olabilecekleri söylenebilir belki.
Bu konuyla ilgili son olarak vurgulamak isterim ki, az önce de belirttiğim gibi, Kremlin Sözcüsü Peskov, ziyaretin ileri bir tarihte gerçekleşeceğini belirtmiştir. Yani, söz konusu olan bir erteleme kararıdır; iptal kararı değil.”
“Türkiye, Batı ve Rusya arasında iletişimi sağlayabilecek az sayıdaki ülkelerden biridir”
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Vedant Patel 5 Şubat’ta gerçekleştirilen bir basın toplantısında, Putin’in Türkiye ziyaretine dair bir soruya verdiği yanıtta “eğer herhangi bir ülke Rusya'nın bazı kötücül davranışlarından vazgeçmesi konusunda anlamlı bir rol oynayabilecekse bunu kesinlikle memnuniyetle karşılarız” açıklamasında bulunmuştu. Türkiye’nin Karadeniz Tahıl Anlaşması’nda oynadığı rolü vurgulayan Tuncel, Putin’in Türkiye ziyaretine Washington’un alacağı tavırdan bahsetti;
“Sözcü Yardımcısı Patel’in bu ifadeleri, ABD’nin Putin’in ziyareti konusuyla ilgili olarak Türkiye’ye tepkili olmadığına işaret etmektedir. Avrupalı devletlerinde ABD ile benzer bir tutum içinde oldukları söylenebilir.
Bu konuyla ilgili olarak, altını çizmemiz gereken husus, Türkiye’nin, Rusya’yla anlamlı bir diyalog yürütebilen tek NATO üyesi ülke olduğudur. Her ne kadar, Batı basınında bu durumu eleştiren ve bu sebeple Türkiye’yi suçlayan görüşler çıksa da işin aslı Türkiye’nin bu konumunun ‘Batı ittifakı’ için oldukça önemli olduğudur. Çünkü Türkiye, Batı ve Rusya arasında iletişimi sağlayabilecek az sayıdaki ülkelerden biridir. Ukrayna-Rusya savaşının başlamasının üzerinden 2 yıla yakın zaman geçmişken, Batı’da bu savaşın ne zaman ve nasıl biteceğine dair tartışmalar başlamıştır. Durum buyken, Türkiye’nin konumu, açıkça söylenmese de, Batı için değerlidir.”
“Rusya’nın arzularından biri Batı kampı içinde çatlaklar yaratmaktır”
Türkiye’nin Amerika ile olan diplomasi trafiği Rusya ile ilişkileri nasıl etkileyecek?
“Kuşkusuz Rusya için, Batı kampı içinde yer alan, NATO üyesi olan ancak Batılı dostlarıyla anlaşmazlıklar yaşayan bir Türkiye olgusu olumlu bir durum olarak addedilmektedir. Rusya’nın arzularından biri Batı kampı içinde çatlaklar yaratmaktır.
Türkiye ve ABD arasında uzun süreden beri bazı çok ciddi anlaşmazlıklar söz konusudur. Bunun en önemli nedeni, ABD’nin Suriye’de PKK terör örgütüne açık destek vermesidir. ABD, Türkiye karşıtı teröre destek vermeye devam ettikçe, bu durum, iki ülke arasındaki ilişkileri zehirlemeye devam edecektir. Tabi ki, Ankara ve Washington arasındaki sorunlar bununla sınırlı değildir.
Son dönemde yaşanan bazı gelişmeler ve bir takım beyanlar, ABD’nin Türkiye’ye karşı takındığı müttefiklik hukukuna aykırı tutumunu değiştirebileceğine işaret etmektedir. Türkiye ve ABD için olumlu olacak böylesi bir gelişme, Rusya tarafından çok da mutlulukla karşılanmayacaktır.”
“Karadeniz Tahıl Girişimine ihtiyacı olan taraf Ukrayna’dır; Rusya’nın bu girişime ihtiyacı yoktur”
Putin’in ziyaretinde gündeme geleceği konuşulan Tahıl Koridoru ne durumda, yeniden canlanma olur mu?
“Türkiye ve Birleşmiş Milletler’ in girişimiyle Temmuz 2022’de hakkında anlaşmaya varılan Karadeniz Tahıl Girişimi, 1 sene sonra, Temmuz 2023’te, Rusya’nın anlaşmayı uzatmayacağını açıklamasıyla geçersiz hale gelmiştir. Bundan sonra da, Batı’dan gelen baskıya rağmen Rusya, Karadeniz Tahıl Girişimi’nin yâda bir benzerinin yeniden hayata geçirilmesine dair bir düşüncesinin olmadığını ortaya koymuştur.
Açıkçası, Karadeniz Tahıl Girişimine ihtiyacı olan taraf Ukrayna’dır; Rusya’nın bu girişime ihtiyacı yoktur. Rusya’nın tahıl ihracat rakamları bunu açıkça ortaya koymaktadır; bu girişim yürürlükte olmadığında da Rusya tahıl ihracatını gerçekleştirebilmiş, hatta ihracatını artırmıştır.
Bu somut durumdan yola çıkarak, Karadeniz Tahıl Girişimi’nin devam ettirilmesi için koşul olarak öne sürdüğü, Batı’nın Rusya’nın gıda ve gübre ihracatını engelleyen yaptırımlarını kaldırması konusunda bir gelişme olmazsa, Tahıl Koridorunun yeniden canlanması konusunda çok da ümitli olunamayacağını değerlendiriyorum. Ancak, şayet Rusya, Ukrayna’daki çatışmaları sonlandırmak yönünde bir jest yapma düşüncesi içinde olursa, Tahıl Koridoru yeniden gündeme gelebilir.”
Ziyaret seçim sonrasına ertelendi
Öte yandan iki liderin Türkiye’de 31 Mart’ta yapılacak yerel seçimler, Rusya’da ise 17 Mart’ta yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından Nisan sonu Mayıs başı gibi bir araya gelebileceği tahmin ediliyor.
