Putin ve Prigojin’in ilişkisi, Rusya'nın devlet güvenlik servislerinin yeraltı suç dünyasıyla karıştığı karanlık dünyadan doğan bir ilişkiydi. Yevgeny Prigozhin'in Wagner askeri şirketi Rusya'daki en etkili yapılardan biri haline gelirken, Vladimir Putin Ukrayna'daki savaş alanındaki başarılarına giderek daha fazla ilgili hale gelmişti.
Ancak yolları ilk kez 1990'ların başındaki St Petersburg'un keyifsiz ortamında, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonraki siyasi açıdan sıkıntılı yıllarda kesişti. Her iki adam da Rusya'nın ikinci şehrinden ve kültürel başkentinden geliyordu. Hermitage Sanat Müzesi’ne ve İmparatorluk Kış Sarayı'na ev sahipliği yapan bu bölge aynı zamanda Rusya'nın suç başkenti ve güçlü çetelerin de üssü olarak kabul ediliyordu.
İlk karşılaşmalarının kesin koşulları bilinmiyor, ancak Prigojin hapisten yeni çıkmıştı ve Putin yakın zamanda Sovyet güvenlik servisi KGB'de bir subay olarak Doğu Almanya'daki bir görevden yeni dönmüştü. Putin, siyasete girmenin bir yolunu arıyordu.
Prigojin ilk kez 17 yaşında hırsızlıktan mahkum edildi
İlk kez 17 yaşında mahkum edilen Prigozhin, suça yabancı değildi. 1970'lerin sonlarında hırsızlık suçundan ertelenen cezasının ardından, 1981'de soygun suçundan uzun bir hapis cezasına çarptırıldı. O ve diğer iki kişi sokakta bir kadını boynundan yakalayıp boğmaya çalışmış, ardından da kadının kışlık botları ve küpeleriyle kaçmıştı.
1990 yılında hapisten çıktığında Rusya çok farklı bir yerdi. Eski Sovyet şefi Leonid Brejnev'in yerine reformcu lider Mihail Gorbaçov iktidardaydı, Berlin Duvarı yıkılmıştı ve perestroyka (yeniden yapılanma) başlamıştı.
Prigojin, sosisli sandviç satıcısıydı
Prigojin, St Petersburg'da sosisli sandviç satıcısı olarak işe başladı, ancak 1990'ların ortalarında bir restoran açtı. Eski Gümrük Binası büyük olasılıkla iki adamın ilk tanıştığı yer.
Kaz ciğeri ve istiridye menüsü, şehrin güçlü belediye başkanı Anatoly Sobchak'ın yanı sıra yerel suç patronlarının da ilgisini çekti. O zamanlar 40 yaşında olan Vladimir Putin de Sobchak'ın yardımcısı olarak oraya gitti. Prigojin'in tek restoranı sonrasında bir zincir haline geldi ve müşterileri arasında St Petersburg'un çok ötesinden politikacılar da vardı.
Prigojin, ‘Putin’in Şefi’ oldu
Yüzyılın başında, Putin başkan olduğunda, iki adam yakın iş arkadaşları haline gelmişti ve Prigojin'in, ‘Putin'in şefi’ olan lakabı bu döneme kadar uzanıyor. Hatta, bir fotoğrafta Prigojin, Putin’e ve Başkan George W. Bush'a akşam yemeği servis ederken görülüyor.
Rusya'nın yeni lideri gibi bir adam için, yemeğinin güvenli bir şekilde tüketilmesini sağlayacak kişisel bir şefe sahip olmak zorunluydu. Her zaman KGB'nin şüpheci zihnine sahip olan Putin, aynı zamanda halefi olan FSB'nin de başkanı olarak görev yapmıştı. Ayrıca en derin sırlarını bileceği ve etkileyebileceği bir kişi olması için de uygundu.
Vladimir Putin'in Kremlin'de olmasıyla birlikte, Rusya'nın güvenlik servisleri yavaş yavaş kontrolü geri almaya başladı. Prigojin, Kremlin'de, özellikle de güvenlik servislerinin ulaşamayacağı çeşitli görevleri üstlendi. Artık aralarındaki ilişki bir kol mesafesi uzaklığındaydı, dolayısıyla Kremlin'deki adam makul bir şekilde bu olaya dahil olduğunu inkar da edebilirdi.
Prigojin medya imparatorluğu kurdu ve uydurma hikayeler yaydı
Prigojin, dezenformasyonu Rusya içinde ve yurt dışında yaymaya odaklanan bir medya imparatorluğu kurdu. Uydurduğu hikayeler çoğu zaman o kadar fantastikti ki, hiçbir devlet propaganda aygıtı bunları yaymaya cesaret edemiyordu.
Sosyal medyanın nüfuz kazanmaya başlamasıyla birlikte de ‘trol fabrikası’ kurdu. Asıl etkisi bu alanda oldu. "İnternet Araştırma Ajansı"nın arkasındaki beyin olduğunu itiraf etmesi bir on yıl daha aldı.
Wagner’in ilk raporları Kırım ilhakından sonra ortaya çıktı
2013-14'teki Ukrayna Meydan Devrimi ve Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinden sonra Wagner özel askeri şirketinin ilk raporları ortaya çıktı. Wagner, Kırım'da ve Ukrayna'nın doğusunda Rusya yanlısı ayrılıkçıları destekledi.
Putin, Prigojin ile bağlantısını reddetti
Prigojin ve onun paralı askerleri Başkan Putin'in otoritesini damgalamak için giderek daha önemli hale gelmiş olsa da paralı asker örgütleri Rus yasaları tarafından yasaklanmıştı. Yani 2022 baharına kadar Kremlin onunla hiçbir bağlantısının olmadığını ileri sürdü.
Wagner aynı zamanda Suriye'de de önemli bir rol oynadı ve bu, onun acımasız komutanı Dmitry Utkin'in Prigojin'in yakın arkadaşı olarak ilk kez ortaya çıktığı zamanlardı. Paralı asker grubu yıllardır Libya'dan Mali'ye, Orta Afrika Cumhuriyeti'ne kadar birçok Afrika ülkesinde faaliyet gösterdi.
Ancak resmi olarak Prigojin'in başkanla özel bir ilişkisi yoktu. Putin veya basın sözcüsü Dmitry Peskov, yalnızca bu faaliyetlere katılan bir Rus "özel iş adamının" varlığından haberdar olduklarını söyledi. Ancak bu tür operasyonların Kremlin'in izni olmadan yapılamayacağı da açıktı.
Putin, Wagner'in devlet fonu aldığını itiraf etti
Başkan Putin, Wagner'in yıllardır muazzam miktarda devlet fonu aldığını ve paralı askerlerinin savaşta yiğitçe savaştığını ancak Haziran ayında itiraf etti. Ama özel askeri şirketlerin yasa dışı olması nedeniyle grup olarak var olmadıklarını söyledi.
Wagner'in Ukrayna'da savaştığına dair haberler ancak 2022 yazına kadar ortaya çıktı. Prigojin birkaç hafta içinde Rus hapishanelerini gezmeye ve savaş çalışmaları için mahkumları toplamaya başladı.
Kremlin sözcüsü ondan "olup bitenlerden dolayı kalbi ağrıyan" ve "büyük katkıda bulunan" bir adam olarak bahsetti.
Prigojin, Rus ordusu ve savunma bakanlığını yüksek sesle eleştirmeye başladı
Prigojin, Kasım ayında St. Petersburg'da bir Wagner Merkezi açtı ve Rus ordusuna ve savunma bakanlığına yönelik eleştirileri daha da yüksek sesle dile getirildi.
Rus kuvvetleri Ukrayna'da bir dizi geri çekilmeye zorlanırken eleştirileri doruğa ulaştı. Ordu komutanlığının paralı askerlerin savaş çabalarına katkısını tanımayı reddettiğinden şikayet etti.
Daha sonra, Savunma Bakanı Sergei Shoigu ve Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov'u, Ukrayna'nın doğusunda Bakhmut için verilen savaşta binlerce kişiyi kaybederken Wagner'i cephaneden "aç bırakmakla" açıkça suçladı.
Prigojin, Putin’i de eleştirmeye başladı
Hatta bir noktada Prigojin, eleştirisini başkana yöneltti ve ona Rusça'da büyükbaba anlamına gelen sözcükle atıfta bulundu. "Dedushka bir salakken savaşı nasıl kazanabiliriz?" dedi.
Putin'in adını vermedi ama Ruslar onun doğrudan onu ima ettiğine şüphe duymuyordu. Kremlin, artan kavga hakkında yorum yapmaktan kaçındı ancak bu, Rusya'nın liderliğini temelinden sarsacak ve sonunda Prigojin'i devirecek bir tartışmaydı.
Prigojin, savaşın hedeflerini sorguladı
Savunma Bakanlığı'nın tüm paralı asker gruplarının kontrolü altına alınması yönündeki talebini reddetti. Durum kaynama noktasına ulaştığında savaşın hedeflerini sorgulamaya cesaret etti.
23 Haziran'da Moskova yolunda "adalet yürüyüşü" yapılacağını duyurdu.
Kaynaklar BBC'ye, isyanının Prigojin'in çaresizliğinin bir işareti olduğunu ve Başkan Putin'in dikkatini Rus ordusuyla olan çatışmasına çekme girişimi olduğunu söyledi. Prigojin'i tanıyan bir kaynak, "Özerkliğini kaybetme konusunda endişeliydi" dedi.
Wagner, yaklaşık 15 Rus askerini öldürdü, Putin ‘ülkenin sırtına bıçak saplayan hain’ dedi
Wagner paralı askerleri iki askeri helikopteri ve bir uçağı düşürerek 15 kadar Rus askerini öldürdü.
Başkan Putin, kişisel olarak ismini vermeden Prigojin'i "ülkenin sırtına bıçak saplayan" bir hain olarak tanımladı. Bu başarısız isyan aralarındaki son kopuş olacaktı.
İsyanın başarısızlıkla sonuçlanmasından günler sonra Vladimir Putin, 30'dan fazla Wagner komutanıyla birlikte eski müttefikiyle üç saat boyunca Kremlin'de buluştu.
Putin’in artık Prigojin’e ihtiyacı yoktu
Vladimir Putin'in artık ona ihtiyacı yoktu ama adamlarının akıbeti konusunda hâlâ sorular vardı.
Prigojin açıkça geleceğinin Afrika'da olduğuna inanıyordu ve son çevrimiçi videosu da Afrika'da çekildiği iddia ediliyordu: "İşte buradayız, Tanrı'nın korkusunu IŞİD'e, El Kaide'ye ve diğer haydutlara salıyoruz." dedi.
Prigojin sonunda yok edildi ve hikayesi sona erdi
Ancak onun hikayesi, Rus tarihindeki diğer örneklere benzer bir gidişat izleyerek kısa süre sonra sona ermiş gibi görünüyor. Kremlin'in en acımasız politikalarını uygulama görevi verilen bir adam, acımasızca cezalandırıldı ve sonunda yok edildi.
Veya Vladimir Putin'in kendi değerlendirmesi ile, "Kaderi zor bir adamdı ve hayatta ciddi hatalar yapmıştı."
Kaynak: BBC
