Vanuatu İklim Bakanı Ralp Regenvani, 4'üncü Birleşmiş Milletler (BM) Gelişmekte olan Küçük Ada Devletleri konferansında, Yeni Kaledonya'da bugün yaşanan olayların "gelişinin 3 yıl önceden belli" olduğunu söyledi.
Regenvani, Fransa'nın, Yeni Kaledonya'nın yerli halkı Kanakların 3'üncü bağımsızlık referandumunun tekrar yapılması çağrılarını göz ardı ederek, Ada'da yaşanmakta olan krizin zeminini hazırladığını vurguladı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un "diyalog" için Ada'ya yaptığı ziyaretin, krizin çözümünde hiçbir etkisinin olmadığını belirten Regenvani, Fransa'nın bağımsızlık yanlılarını harekete geçiren anayasal reform tasarısını geri çekmesi gerektiğini ifade etti.
Regenvani, Macron yönetiminin bunu yapmaması halinde Ada'da şiddetin devam edeceğine dikkati çekti.
Cook Adaları Başbakanı ve Yeni Kaledonya'nın üyesi olduğu Pasifik Adaları Forumunun (PIF) Başkanı Mark Brown ise Yeni Kaledonya hükümetine yazdığı mektupta, Ada'daki siyasi gelişmelerden endişe duyduklarını belirterek, krizin aşılması için yardıma hazır olduklarını bildirdi.
Forum üyeleri arasında "askıda kalan tarihi ve karmaşık meseleleri" çözmek için bir dizi mekanizmanın olduğunu anlatan Brown, Pasifik bölgesinin, bölge ile yakından ilgilenen çok sayıda bağımsız uzmana ev sahipliği yaptığını ve bu kişilerin Yeni Kaledonya'daki siyasi sürece katkı sağlayabileceğini vurguladı.
Fransız hükümetinin Yeni Kaledonya'nın yerli halkı Kanakların seçimlerdeki etkisini azaltacak bir anayasal reform girişiminde bulunması üzerine Ada'da bağımsızlık yanlıları harekete geçmişti.
Fransız hükümeti 13 Mayıs'ta patlak veren olayları bastırmak için Ada'ya çok sayıda polis ve jandarma sevk etmiş ve olağanüstü hal (OHAL) ilan etmişti.
Ada'da çıkan olaylarda 7 kişi hayatını kaybetmişti.
Macron ise Ada'ya yaptığı ziyarette anayasal reform tasarısını geri çekmemiş ve diyalog için bağımsızlık yanlıları ile karşıtlarına süre tanımıştı.
Yerli halk anayasal reforma karşı
Yeni Kaledonya'nın yerli halkı Kanaklar, Fransız hükümetin söz konusu anayasal reform girişimini 1988'de imzalanan Noumea Anlaşması'na aykırı buluyor.
Anayasal değişiklik tasarısı ile hükümet, en az 10 yıldır Ada'da yaşayan Fransızların yerel seçimlerde oy kullanmasının yolunu açıyor.
Yeni Kaledonya 1998'de Noumea Anlaşması ile özerklik statüsü kazanmış ve anlaşmada yerli halkın kendi topraklarında azınlık statüsüne düşmesini önlemek için oy kullanma hakkı, 1998'den önce Ada'da ikamet eden kişiler ve onların çocuklarıyla sınırlandırılmıştı.
Ada'da 2018, 2020 ve 2021'de olmak üzere toplam 3 kez bağımsızlık için referandum yapılmış ve sandıktan "hayır" oyu çıkmıştı.
Bağımsızlık yanlısı Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), Fransa'nın seçimlere etkisini protesto ederek, 2021'de yapılan referandumu boykot etmişti. FLNKS referandumun Kovid-19 salgınının etkisinden daha uzak bir tarihte yapılmasını istemişti.
