Deneylerden birinde uzay ortamında radyasyona maruz kalmanın kanser hücreleri üzerindeki etkisi incelenecek. Bir başka deneydeyse propolis maddesinin mikro yerçekimi ortamındaki bakteriler üzerindeki etkisi araştırılacak. İşte 13 deney ve tanımı…
Türkiye’nin ilk uzay yolcusu Gezeravcı’nın da içinde bulunduğu SpaceX’e ait uzay aracı Axiom Mission 3 (Ax-3), NASA’nın Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nden 19 Ocak’ta Türkiye saatiyle (TSİ) 00.49’da fırlatılmıştı. Fırlatılan uzay aracı, bugün Uluslararası Uzay İstasyonu’na kenetlendi. Gezeravcı’nın yapacağı deneyler üniversite ve araştırma kurumlarınca hazırlandıktan sonra Türkiye Uzay Ajansı ve TÜBİTAK uzay uzmanlarından oluşan bir komisyon tarafından kararlaştırıldı.
Gezeravcı görev süresince uzayda 13 deney yapacak. Bu deneyler şöyle:
1- UYNA
Misyonun adı: Uzay için yeni nesil alaşımlar
Deneyin tanımı: Yüksek Entropili yeni nesil uzay alaşımları. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı, yüksek mukavemetli alaşımların üretilmesi çalışması, KIBO modülünde bulunan ELF kullanılarak gerçekleştirilecek. Ergitme ve katılaşma prosesleri sırasında termofiziksel ve kristal büyümesi, gibi özellikler üzerinde yerçekimsiz ortam etkileri araştırılacak. Türkiye’nin uzay, havacılık ve savunma sanayii için yeni nesil malzeme geliştirme kabiliyeti kazanmasında önemli katkısı olması hedefleniyor.
2- METAL
Misyonun adı: Katı fazdaki parçacıkların bir akışkan içindeki dinamiğine yerçekimsiz ortam etkisi
Deneyin tanımı: Kimyasal tepkimesiz koşullarda, katı parçacıklarla akışkan ortamı arasında homojen bir karışımın oluşturulmasına yerçekiminin etkisi araştırılacak. Böylece uzay araçlarının itki sistemlerinin daha verimli hale getirilmesi sağlanacak.
3- Uzman
Misyonun adı: Uzay görevleri için mikroalgal yaşam destek üniteleri
Deneyin tanımı: Dünyada zorlu koşullara adapte olan mikroalg türlerinin yerçekimsiz koşullar altında büyüme ve dayanıklılık testlerinin gerçekleştirilmesi, metabolik değişikliklerinin incelenmesi, karbondioksit (CO2) yakalama performanslarının ve oksijen (O2) üretim kabiliyetlerinin belirlenmesi için Bilim Misyonu ortağı TÜBİTAK MAM’la birlikte yaşam destek sistemi geliştirilmesi hedefleniyor.
4- EXTREMOPHYTE
Misyonun adı: Ekstrem halofit olan Schrenkiella Parvula’nın tuz stresine verdiği yanıtların uzay ortamında araştırılması
Deneyin tanımı: Uzayda ve yeryüzünde yetiştirilen ve tuz stresine maruz bırakılan A. thaliana ve S. parvula bitkilerinde yeni nesil dizilemeyle (RNA-seq) transkriptomun ortaya konulması ve mikro yerçekiminde glikofitik ve halofitik bitkilerin tuz stresine verdikleri bazı fizyolojik ve moleküler yanıtların karşılaştırması hedefleniyor.
5- METABOLOM
Misyonun adı: Uzay görevlerinde bulunan astronotların metabolom/transkriptomlarındaki değişimlerin analizi ve ulusal omik veri setlerinin oluşturulması
Deneyin tanımı: Uzay uçuşu, insanların yaşayabileceği en zorlu fiziksel koşullardan biri. Astronotlar uzay görevleri sırasında düşük yerçekimi, uzay radyasyonu, değişen fiziksel aktivite, beslenme sorunları, uykusuzluk, yüksek g ve hiperoksi gibi çevresel streslere maruz kalmakta. Araştırma, uzay koşullarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini ortaya çıkarmayı amaçlıyor. Ayrıca bu olumsuz etkilerin azaltılmasına yönelik, uzay görevine katılan astronotun, uzay ortamı koşullarının etkisiyle gen ekspresyonlarında ve metabolizmalarında gerçekleşen fizyolojik ve biyokimyasal değişimlerin incelenmesi hedefleniyor. Bu çalışmayla vücuttaki sistem çapındaki değişikliklerin uzay yolcularının sağlığına yönelik olası risk faktörlerinin anlaşılmasında yeni bilgiler sağlanması amaçlanıyor. Ayrıca Dünya’daki var olan hastalıklar için yeni tedaviler ve önleyici tedbirlerin geliştirilmesinde faydalı olabileceği düşünülüyor.
6- MİYELOİD
Misyonun adı: Uzay misyonuna katılan bireylerde radyasyona maruz kalmanın kanser için öncül lezyonlar olan periferik kandaki miyeloid-kökenli baskılayıcı hücrelere etkisinin incelenmesi
Deneyin tanımı: Miyeloid kökenli baskılayıcı hücreler (MKBH) kanser gibi kronik inflamasyon süreçlerinde yüksek düzeyde üretilerek immün baskılama yapan, kanser progresyonunu ve metastazı destekleyen, heterojen immatür miyeloid hücre popülasyonudur. Bu çalışmayla uzay misyonu katılımcılarının maruz kalacağı yolculuk ve uzay koşulları, kozmik radyasyon hasarının immünolojik olarak MKBH hücreleri düzeyinde ölçülmesi ve değerlendirilmesi amaçlanıyor.
7- MESSAGE
Misyonun adı: Microgravity Associated Genetics Science Mission/Mikroyerçekimi ilişkiki genetik bilim misyonu
Deneyin tanımı: Yerçekimsiz ortamdan etkilenen henüz işlevi keşfedilememiş genlerin tespit edilmesi ve uzay görevlerinde, bağışıklık hücrelerinden hangilerinin yer çekimi tarafından direkt olarak etkileneceğinin, CRISPR gen mühendisliği yöntemleriyle belirlenmesi hedefleniyor.
8- ALGALSPACE
Misyonun adı: Uzay koşullarında antarktika ve ılıman mikroalg yetiştiriciliğinin karşılaştırmalı bir çalışması
Deneyin tanımı: Uzayda, Antarktik ve ılıman bölge mikroalglerinin büyüme verileri karşılaştırılarak, literatürde ilk kez kutup alglerinin uzayda kullanımına yönelik bir çalışma yapılacak. Uzayda algler CO2’den O2 rejenerasyonu, ek gıda temini, su iyileştirme, yaşam destek alanlarında kullanılmak amaçlarıyla araştırılacak.
9- CRISPR – GEM
Misyonun adı: Mikro yerçekimi altında bitkilerde CRISPR gen düzenleme verimliliğinin araştırılması
Deneyin tanımı: İnsanlığın uzaydaki geleceği için aşılması gereken en büyük engellerden biri, uzun süreli uzay görevlerinde sürdürülebilir bir sistemin olmaması. Sorununu çözmek amacıyla tasarlanan biyorejeneratif yaşam destek sistemlerinin iskeleti olan bitkilerin, uzay görevi sırasında meydana gelen biyolojik ve biyolojik olmayan stresler karşısındaki savunma mekanizmalarının anlaşılması hedefleniyor. Bu nedenle moleküler biyolojinin modern gen düzenleme tekniklerinden bir tanesi olan CRISPR tekniği mikro yerçekimi ortamda bitkiler üzerindeki etkinliği araştıracak.
10- PRANET
Misyonun adı: Propolisin anti bakteriyel etkisi
Deneyin tanımı: Propolis, çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde yaygın olarak kullanılan, haricen kullanılmasında da herhangi bir yan etki bulunmayan bir madde. Bilim misyonuyla propolis maddesinin mikro yerçekimi ortamındaki bakteriler üzerindeki etkisi araştırılacak. Kontrol ve deney grupları oluşturularak propolisin anti bakteriyel etkisi test edilecek, sonuçların yer çekimli ortamıyla benzer sonuçlar verip vermeyeceği karşılaştırılacak.
11- VOKAL12.OKSİJEN SATURASYONUKORD
Misyonun adı: Uzayda yaşamaya karşı oluşan hayati tepkimelerin vokal kord kaynaklı değişimlerle tespiti ve düşük yerçekimsizliğin sebep olduğu rahatsızlıkların ses frekanslarıyla tanımlanması
Deneyin tanımı: Solunum sistemi fizyolojisi içerisinde akıllı saat yapay zeka desteğiyle seste meydana gelen frekans değişiminden rahatsızlıkların tespit edilmesi ve yerçekimsiz ortamın etkilerinin insan sesi üzerine etkilerinin araştırılması hedefleniyor.
12- OKSİJEN SATURASYONU
Misyonun adı: Solunum sistemi fizyolojisi içerisinde yapay zeka desteğiyle verilen havanın oksijen seviyesini hesaplayarak düşük yer çekiminin sebep olduğu rahatsızlıkların tanımlanması
Deneyin tanımı: Hastalıkların tedavisinde erken teşhisin önemi hayatidir. Yapay zeka desteğiyle verilen havanın oksijen seviyesini hesaplayarak düşük yer çekiminin sebep olduğu farklılıklar ve rahatsızlıkların tanımlanması hedefleniyor.
13- MİYOKA
Misyonun adı: Mikro yerçekimi ortamında kurşunsuz lehimleme araştırması
Deneyin tanımı: Mikro yerçekimi ortamında gerçekleştirilecek kurşunsuz lehimleme deneyiyle ilk Türk Uzay yolcusu UUİ’de elektronik kart üzerine kurşunsuz bileşen montajı yapılacak. Uzay görevi sonrası dünyaya getirilecek elektronik kartlar TUBİTAK UZAY tarafından ayrıntılı incelemeye tabii tutularak mikro yerçekiminin kurşunsuz lehimleme sürecine etkileri bilim dünyasının kullanımına sunulmak üzere raporlanacak.
