UNFPA, 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerin ardından yayınlanan resmi raporlara göre 50.000’den fazla insan hayatını kaybetti, yaklaşık 280.000 bina yıkıldı veya ağır hasar gördüğünü hatırlattı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki, 'Yerinde Dönüşüm Projesi' ile bilikte şehirleri ayağa kaldırmak için uygulanacak eylem planını ve verilecek hibe ve kredileri açıkladı. Peki şehirler yeniden nasıl yerinde dönüşüm geçirecek ve sosyal hayat yeni düzenine nasıl kavuşacak? Konuyla ilgili UNFPA'nın inşa ve ve dayanıklılık önerileri bulunuyor.
UNFPA’in 2025 yılı sonuna kadar müdahale önerisi ise şu şekilde:
UNFPA'in 2025 yılının sonuna kadarki dönemi kapsayan ve deprem bölgesindeki yeniden inşa ve iyileşme sürecini desteklemek ve başta kadınlar ve kız çocukları olmak üzere savunmasız grupları güçlendirmek için geliştirdiği bu öneri, Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri raporunda belirtilen ulusal iyileştirme stratejisiyle uyumlu. Ayrıca, (Suriye krizine cevaben hazırlanmış) Bölgesel Mülteci ve Dayanıklılık Planı (3RP) ile deprem öncesi tanımlanan insani yardım çerçevesine dayanıyor. UNFPA'in önerisi, üzerinde mutabık kalınan mevcut Ülke Programı kapsamında tanımlanan çıktılar ile de tutarlı.
Kilit Müdahale 1: Özellikle ulaşılması zor alanlar olmak üzere, depremden etkilenen bölgede CSÜS hizmetlerinin yeniden inşası
Sağlık Bakanlığı ile güçlendirilmiş ortaklığı sayesinde UNFPA, etkilenen illerde CSÜS (sabit ve mobil) hizmet birimlerini güçlendirecek. Bu hizmet birimleri, STK'larla veya doğrudan Sağlık Bakanlığı ile kurulacak ve özel ihtiyaçları olan gruplara (engelli bireyler dahil) yönelik özel müdahalelere odaklanacak. Bu birimler ayrıca, mümkün olduğunca Aile ve Göçmen Sağlığı Merkezlerine entegre edilmeye devam edilecek.
Kilit Müdahale 2: Depremden etkilenen bölgede KYŞ hizmetlerine erişimin ve bu hizmetlerin kalitesinin güçlendirilmesi
UNFPA, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve uzmanlaşmış STK’larla iş birliği içinde, KYŞ konusunda önleme, müdahale, zarar ve risk azaltma hizmetlerini (sabit ve mobil) destekleyecek. Dış erişim, özelleşmiş eğitim programları ve güçlendirilmiş yönlendirme çalışmaları ile CSÜS ve KYŞ hizmetlerinin arasındaki ilişkiyi güçlendirecek. Özel ihtiyaç sahibi bireylerin (engelli bireyler dahil), uygun müdahalelerden yararlanmasını sağlayacak.
UNFPA, katkılar ile ayrıca; kolluk kuvvetleri, belediyeler ve STK'lar için Acil Durumlarda KYŞ konusunda hizmet içi eğitimlerini ve çalıştaylarını artıracak. Depremzedelerin uygun, bilgili ve eğitimli hizmet sağlayıcılara erişimini sağlamak için KYŞ vaka yönetimindeki küresel deneyimlerinden yararlanacak.
Kilit Müdahale 3: Üreme sağlığı malzemelerinin, kadın hijyen ve anne-bebek kitlerinin dağıtılması
UNFPA, yereldeki sağlık yetkililerine yönelik üreme sağlığı malzemeleri dağıtımı ile hayat kurtaran CSÜS hizmetlerinin devam etmesine katkıda bulunacak.
UNFPA, kadınların ve kız çocuklarının KYŞ ve mevcut hizmetler hakkında bilgi alarak daha iyi bir şekilde korunmalarını ve güvende kalmalarını sağlamak için, kadın hijyen ve anne-bebek kitlerinin (menstrüel hijyen malzemeleri dahil) dağıtımını bir başlangıç noktası olarak kullanacak
Kilit Müdahale 4: Çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklere yönelik önleme ve müdahale çalışmalarının desteklenmesi
Ulusal ve sivil toplum paydaşlarıyla ortaklık kuran UNFPA, çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklerin artmasına sebep olan ya da bununla ilişkilendirilen çok boyutlu faktörlerin ele alınmasını sağlayan programını deprem bölgesinde güçlendirecek. Bu faktörlerin bazıları; toplumsal cinsiyet eşitsizliği, sosyal ve kültürel normlar, ekonomik kırılganlıklar, eğitime erişimin azalması, kız çocuklarının söz sahibi olamaması, çocuk yaşta, erken ve zorla evliliğin olumlu bir olgu olduğu yanlış inancı olarak sıralanabilir.
Kilit Müdahale 5: Minimum Başlangıç Hizmet Sunum Paketi (MISP) eğitimleri de dahil olmak üzere hizmet sağlayıcıların ve yöneticilerin CSÜS odaklı hizmet sağlama kapasitesinin geliştirilmesi
UNFPA, sağlık personelinin acil durumlarla başa çıkma kapasitesini geliştirmek için MISP eğitimi verecek.
UNFPA, koordinasyon ve yönetim modüllerini içeren MISP eğitimi ile, mevcut sorunların ve zorlukların üstesinden gelme kapasitesini geliştirerek ve sağlık personelinin yeni acil durumlara hazır olmalarını sağlamayı hedefliyor.
Saha gözlemleri; deprem bölgesindeki sağlık personelinin, aile planlaması ve CYBE'ler dahil olmak üzere CSÜS hizmetlerinin sağlanmasına ilişkin özelleşmiş bilgi, deneyim ve becerilerinin güçlendirilmesi gerektiğini gösteriyor. Çoğu sağlık personeli yeni işe alınmış ve henüz deneyimsiz olduğu için eğitime ihtiyaç duyuyor.
Sağlık Bakanlığı'nın bölgedeki hizmet içi eğitim altyapısı da etkilendiği için, UNFPA, altyapı, ekipman, eğitim modelleri ve ek insan kaynakları dahil olmak üzere Bakanlığın hizmet içi eğitim kapasitesinin geliştirilmesine destek olacak.
Kilit Müdahale 6: Toplum temelli programlar yoluyla değişim için gençlerin öncülüğünde bir gündem geliştirilmesi
UNFPA, adölesanları ve gençleri ihtiyaca göre tasarlanmış bir müdahale geliştirme ve yönetme süreçlerine dahil etmek için sivil toplum ortaklıklarından yararlanacak. Bu müdahale, adolesanların ve gençlerin haklarından yararlanmalarını ve özelleşmiş sağlık ve koruma hizmetlerine erişmelerini sağlayacak güçlü bir ortama sahip olmaları amacıyla akran eğitimi, sağlıklı yaşam becerileri eğitimi ve güçlendirme programlarını içerecek.
Kilit Müdahale 7: Kamu ve sivil toplum paydaşları arasında KYŞ’ye yönelik koordinasyona liderlik edilmesi
UNFPA, KYŞ hizmetleri ve müdahaleleri kapsamında ve diğer tüm sektörlerde, yeniden inşa ve dayanıklılık oluşturma çalışmalarının toplumsal cinsiyete duyarlı olmasını sağlamak için ilgili kamu ve sivil toplum kurumlarıyla birlikte KYŞ koordinasyonuna liderlik etmeye devam edecek.
Kilit Müdahale 8: CSÜS konusunda savunuculuğun güçlendirilmesi ve CSÜS hizmet sunumunun koordinasyonunun sağlanması
Merkez ve taşra düzeyinde, Minimum Başlangıç Hizmet Sunum Paketi (MISP) gibi konularda, yetkililerin ve ilgili kuruluşların kapasitelerinin geliştirilmesini içeren savunuculuk ve koordinasyon faaliyetleri yürütülecek.
Türkiye, depremlerle ve iklim kaynaklı afetlerle sıkça karşı karşıya kalabiliyor. Dolayısıyla UNFPA, MISP hazırlık planları ve bunların sağlık politikalarına entegrasyonu da dahil olmak üzere, acil durum müdahale kapasitesinin ve hazırlık çerçevesinin uygulamaya konulmasına destek olmayı hedefliyor. UNFPA ayrıca, ulusal acil müdahale kapsamını ve müdahale kapasitelerini güçlendirmeyi amaçlayan çok paydaşlı diyalogların başlatılmasını da destekliyor. Bu çabaların bir parçası olarak, cinsiyet ve yaşa göre ayrıştırılmış verilerin mevcudiyetini ve bunların savunuculuk kampanyalarında kullanımını iyileştirecek, özelleşmiş ihtiyaçları vurgulayacak ve program kalitesini artıracak çalışmalar yürütüyor.
Öneri metninin tamamı için tıklayınız
