TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, bugün; 1,1 trilyon liralık ek bütçeye ilişkin kanun teklifini görüşüyor. Kanun teklifine ilişkin sunumu, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz yaptı. Yılmaz, şunları söyledi:
“Yıkımın maliyeti yaklaşık 104 milyar dolar:
Depremin yol açtığı yıkımın maliyeti yaklaşık 104 milyar doları bulmaktadır. Bu gelişmeler bir yandan gelir beklentilerimizi ve harcama büyüklüklerimizi etkilerken, diğer yandan ihtiyaçlarımızı farklılaştırmıştır. Küresel belirsizlik ve risklerin devam ettiği bu makroekonomik ve jeopolitik ortamda, yüzyılın en büyük afetlerinden birinin de yaşanmış olmasıyla, bütçemizdeki mevcut ödeneklerin dağılımını ve miktarını yeniden taksim etme ve dolayısıyla kamu hizmetlerinde herhangi bir aksaklık oluşmaması amacıyla 2023 yılı bütçemizde revizyona gitme ihtiyacı hâsıl olmuştur.
“Enflasyonda, yüzde 47,3 puan düşüş meydana gelmiştir”
Gerek vergi ve sübvansiyonlar gerekse fahiş fiyat artışlarıyla mücadelede denetimlerin artırılması gibi pek çok adım atmış bulunuyoruz. Tüm bunlarla birlikte, makroekonomik ve finansal istikrarı korumaya ve güçlendirmeye yönelik ilave tedbirleri hayata geçirdik. Selektif kredi politikamızı destekleyecek şekilde kredilerin tüketimden ziyade üretime, yatırıma ve ihracata yönelmesini sağlamak üzere tüketici kredilerinde ilave makro ihtiyati tedbirler aldık. Enflasyon oranları karşısında ücretli kesimin satın alma gücünün korunmasında taviz vermeyen ve enflasyon üzerinde artışlarla; bu kesimleri destekleyen tarafta olduk. 2022 yılı Ekim ayından itibaren geçen 8 aylık sürede enflasyon oranında 47,3 puan düşüş meydana gelmiştir. Orta vadede enflasyon oranlarını yeniden tek haneli seviyelere düşürmek önümüzdeki dönemde makroekonomik anlamda en önemli hedefimiz olacaktır.
“KKM büyüklüğü 870 milyar liraya ulaştı”
23 Haziran itibarıyla sistemin başlangıcından itibaren sağlanan kefalet hacmi 730 milyar lirayı bulurken bu kefalet hacmi çerçevesinde ulaşılan kredi büyüklüğü 870 milyar liraya ulaşmıştır. Yılın ilk çeyreğinde faiz tavanlarının kaldırılmasıyla birlikte Kur Korumalı Mevduat uygulamasına olan talep artmış ve 27 Haziran itibarıyla KKM bakiyesi 2,7 trilyon liraya ulaşmıştır. Bu tutar toplam mevduatın yüzde 25’ini oluşturmaktadır. Uygulama başlamadan önce yüzde 60’ın üzerinde olan mevduatın dolarizasyon oranının ise 27 Haziran itibarıyla yüzde 40,7’ye gerilemiş olması son derece önemlidir. TL mevduatların desteklenmesi amacıyla KKM’ye uygulanan stopaj istisnası ile diğer TL mevduatlara uygulanan stopaj indirimlerinin süresini 2023 yılsonuna kadar uzatmış, döviz mevduatlarına uygulanan stopaj oranlarını ise yükseltmiş bulunuyoruz.
Kahramanmaraş merkezli depremlerde ortaya çıkan 30 katrilyon jul’luk enerji yoğunluğu, 1945’te atılan atom bombası ile Hiroşima’da ortaya çıkan 15 trilyon jul’luk enerji yoğunluğunun yaklaşık 2 bin katı büyüklüğündedir. Bu kıyas dahi felaketin boyutlarını net olarak ortaya koymaktadır. Bölgede; AFAD, TÜBİTAK ve MTA tarafından yapılan arazi çalışmaları sonucunda başta otoyollar ve demiryolları olmak üzere zeminde 3 ila 7 metreye kadar varan yer değiştirmeler gözlenmiştir. Bu depremlerde hayatlar yıkılırken başta şehirlerimiz ve altyapısı olmak üzere sanayi alanları, tarihi ve doğal zenginlikler, kırsal yerleşim alanları, sulama, iletişim, ulaşım ve lojistik altyapısı, eğitim ve sağlık kurumları, ibadethaneler ve sosyal donatı alanları büyük zarar gördü. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarının katkıları ile mart ayında yayımladığı 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu kapsamında depremin ekonomiye tahmini maliyeti yaklaşık 104 milyar dolar olarak hesaplanmıştır. Bölgeye 1 milyon 3 bin 218 çadır sevk edilmiş, 350 çadır kentte ve parçalı çadır alanlarında toplam 2 milyondan fazla vatandaşımız kurulan çadırlarda geçici olarak barındırılmıştır. Geldiğimiz noktada çadırlara olan ihtiyaç azalmakta, geçici barınma ihtiyacı kurulan konteyner kentler ile karşılanmaktadır. Şu anda 121 çadır kentte 17 bin 866 çadır kurulu olup 67 bin 190 kişi bu çadır kentlerde barındırılmaktadır. Kurulan 312 konteyner kentte ise 164 bin 982 konteynırda 423 bin kişi barındırılmaktadır.
Hiçbir afette, hiçbir felakette milletimizi sahipsiz bırakmadığımız gibi deprem bölgesindeki 11 ilimizin altyapısı ve üstyapısıyla yeniden ayağa kaldırılması birinci önceliğimizdir. 319 bini bir yıl içinde olmak üzere, yeni konutları inşa ederek depremden etkilenmiş şehirlerimizin tamamını ayağa kaldıracağız. Bugüne kadar 180 bin konutun ihalesi yapılmış olup süreç hızla devam ettirilecektir.
Ek Bütçe Kanunu Teklifi’nde, afet konutlarının yapımı ve altyapı hasarlarının giderilmesi için 482,8 milyar lira olmak üzere depremden zarar gören vatandaşların ihtiyaçlarının karşılanması ve kamu idarelerinin yapı stokunda oluşan zararların giderilmesi gibi amaçlarla toplam 527,3 milyar lira ödenek öngörülmüştür. 2023 yılında, diğer ödenek imkânları da dikkate alındığında deprem zararlarının giderilmesi amacıyla bütçeden toplam 762 milyar lira harcama yapılması öngörülmektedir.”
80 milyar lirası faize gidecek
Yılmaz, ek bütçe kalemlerini ise şöyle sıraladı:
- 110,4 milyar lirasının vergi gelirlerinde öngörülen artış kapsamında vatandaşlarımıza yönelik hizmetleri geliştirmesi ve iyileştirmesi yönünde il özel idarelerine ve belediyelere aktarılacak kaynaklar,
- 68,3 milyar lirası ilgili idare bütçelerinde, 37,2 milyar lirası yatırımları hızlandırma ödeneğinde olmak üzere ülkemizin büyümesine ve istihdama katkı sağlayacak yatırımların daha hızlı tamamlanabilmesi amacıyla; tarımsal sulama projeleri ile karayolu ve demiryolları başta olmak üzere toplam 105,5 milyar liranın yatırım nitelikli giderler,
- 52,1 milyar lirasının, tarımsal destekler, tarım sektörü yatırımları ile tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları ve tarımsal KİT’ler,
- 44,3 milyar lirasının, engelli evde bakım destekleri, 65 yaş üstü yaşlılar ile engelli vatandaşlarımızın aylıkları, muhtaç ailelere yapılacak yardım ödemeleri ve diğer sosyal amaçlı giderler,
- 39,9 milyar lirasının, savunma ve güvenlik birimlerinin ihtiyaçları,
- 26,3 milyar lirasının, engelli eğitim desteği, okul yemeği giderleri, ücretsiz ders kitabı ve yardımcı materyal giderleri, taşımalı eğitim giderleri gibi eğitim hizmetlerinin yürütülmesi,
- 8,4 milyar lirasının, bireysel emeklilik Devlet katkısı giderleri,
- 8 milyar lirasının, esnaf, sanatkâr ve çiftçilere sağlanan Hazine faiz destekli krediler nedeniyle Halk Bankası ve Ziraat Bankası’nın görevlendirme giderleri,
- 7,8 milyar lirasının, genel aydınlatma giderleri için 4,3 milyar lirasının konut, ibadethane ve cemevlerine ücretsiz doğalgaz sağlanabilmesine ilişkin sistem kullanım bedelleri,
- 1,3 milyar lirasının deprem bölgesindeki vatandaşlarımızın elektrik ve doğal gaz faturalarının silinmesi ve ertelenmesi nedeniyle oluşan giderlerin karşılanabilmesi,
- 103,4 milyar lirasının diğer zorunlu harcamalar,
- 80,5 milyar lirasının ise faiz giderleri için kullanılması öngörülmektedir.”
Yılmaz, ek bütçenin gelirlerinin nereden sağlanacağını ise şöyle açıkladı:
“Gelir vergisi 201,4 milyar lira; kurumlar vergisi 163,1 milyar lira; dahilde alınan KDV 237,3 milyar lira; özel tüketim vergisi 306,6 milyar lira; motorlu taşıtlar vergisi 32,6 milyar lira; damga vergisi 30 milyar lira; harçlar 28,6 milyar lira; banka ve sigorta muameleleri vergisi 33,2 milyar lira; diğer vergiler 38,3 milyar lira. Vergi dışı gelirler ise 48,4 milyar lira olarak görülmektedir.”
