Anayasa Mahkemesi (AYM), ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum çerçevesinde çıkarılan 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin (KHK) bazı maddelerini iptal etti. AYM’nin iptal ettiği düzenlemeler arasında Cumhurbaşkanı’nın rektör atama yetkisi ile Merkez Bankası Başkanı’nı görev süresi dolmadan görevden alma yetkisi de var.
Resmi Gazete’de yayımlandı
AYM; bu düzenlemelerin ‘KHK ile yapılamayacağı’ gerekçesiyle iptal kararı verdi. İptal kararı, 12 ay sonra yürürlüğe gireceği için, TBMM’nin bu süre zarfında yeni yasal düzenleme yapması gerekiyor. Anayasa Mahkemesi’nin, 16 Nisan 2017 referandumuyla hayata geçen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum kapsamında 2018 tarihli anayasaya uyum amacıyla çıkarılan 703 sayılı KHK’nın bazı maddelerinin iptal edilmesine ilişkin gerekçeli kararı Resmi Gazete’de yayımlandı.
AYM’nin iptal kararlarına ilişkin CHP 28. Dönem Muğla Milletvekili ve TBMM Adalet Komisyonu Üyesi Cumhur Uzun, Elips Haber’e açıklamalarda bulundu.
CHP 28. Dönem Muğla Milletvekili ve TBMM Adalet Komisyonu Üyesi Cumhur Uzun
“Cumhurbaşkanının yetkileri mutlak değil”
Cumhurbaşkanlığın yetkilerinin mutlak olmadığını, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi içinde de olsa yetki kanunu içerisinde bazı düzenlemelerin yapılabileceği ve yetki kanununda çizilen sınırlarla bağlı kalma zorunluluğunun bulunduğuna dikkat çeken Cumhur Uzun, “AYM kararları Cumhurbaşkanı'nın insan haklarına işaret eden, alanlarla ilgili olarak bir düzenleme yapması yetkisinin bulunmadığını, anayasamıza göre bu yetkinin ancak parlamentoda olduğunu, hak ve özgürlüklere dair düzenlemelerin, kanunla sınırlarının belirgin olarak çizilmesi gerekliliğine bir kez daha işaret etti” dedi.
“Hak ve özgürlüklere dair alanlar sadece kanunla düzenlenebilir”
Kararı iki başlık altında ele almak gerektiğini söyleyen Uzun sözlerini şöyle sürdürdü;
“Birincisi cumhurbaşkanına verilen yetki kanunu çerçevesinde kalan alanlarla sınırlı ve bunu genişleten yorumda bulunmamak suretiyle hareket etmek zorunda olduğunu, ikinci olarak da hak ve özgürlüklere dair alanların sadece kanunla düzenlenebileceğine işaret eden ve buna bağlı aykırı gördüğü düzenlemelerinde iptaline karar veren bir karar.”
“12 aylık bir süre öngörülmüş”
“AYM kararları geriye yürümez yani 6 yıllık bir değerlendirme süresinde yapılan bütün hukuki işlemler burada iptal edilmiş olsa bile ortadan kaldırılmaz” diyen Uzun, “ Anayasa Mahkemesi oldukça kapsamlı sayılan bu alanlarla ilgili yeniden düzenleme yapılması için 12 aylık bir süre öngörmüş bulunmakta. Bu 12 ay içinde yapılacak işlemler konusunda da bir hukuka aykırılık ya da değişiklik söz konusu olmaz. Fakat gerçek hukuk devletinde ve hukukun üstünlüğüne inanmış yöneticilerde Anayasa Mahkemesi'nin olası bir iptal kararı var ise o kararla ilgili yeniden düzenleme yapılmak üzere süre verilmiş olsa bile o süre içinde iptale konu alanlarla ilgili işlemleri doğru ve hukuki yapmak durumundadır” ifadelerini kullandı.
“İptal sebeplerine aykırı oluşturacak şekilde yeniden işlem yapması beklenmez”
Uzun sözlerini şöyle tamamladı;
“Anayasa Mahkemesi iptal etti ama yürürlüğü henüz başlamadı diyerek yine iptale konu bir işlem ihdas ederse daha sonra o iptali konu işlem yeni ihdas edilen işlemle ayrıca AYM’ye götürülür ve onun da iptali sağlanır. Basiretli ve hukuka saygılı hukukun üstünlüğüne inanmış hiç kimsenin iptal edilen alanla ilgili iptal sebeplerine aykırı oluşturacak şekilde yeniden işlem yapması beklenmez”
Anayasa hukuku profesörü, Gelecek Partisi Antalya Milletvekili Serap Yazıcı Özbudun
“KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır”
Anayasa hukuku profesörü, Gelecek Partisi Antalya Milletvekili Serap Yazıcı Özbudun, Resmî Gazetede yayınlanan AYM kararlarının Merkez Bankası Başkanına ilişkin kısmını değerlendirdi.
Serap Yazıcı yaptığı açıklamada; “Anayasa Mahkemesi, 2 Temmuz 2018 tarihli 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 151’inci maddesinin (h) bendini iptal etti. İptal edilen hüküm, 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 25’inci maddesinin ilk fıkrasını yürürlükten kaldırmıştır. Anayasa Mahkemesi’nin 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 151’inci maddesinin (h) bendinde yer alan hükmü iptal etmesinin gerekçesi, 4 Haziran 2024’te Resmî Gazetede yayınlanan kararın 912’nci paragrafında yer alıyor. Paragraf şöyle: “912. Merkez Bankası başkanının görev süresini düzenleyen hükmün yürürlükten kaldırılmasını öngören kural, Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Dördüncü Bölümü’nde yer alan kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa’nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır” dedi.
“Temel haklar, kişi hakları ve ödevleri KHK ile düzenlenemez”
“Karar, hukuken doğrudur. Anayasa Mahkemesi’ni tebrik ediyorum” ifadelerini kullanan Yazıcı, “Çünkü kanun Hükmünde Kararnamenin konu yönünden sınırının ne olduğu, Anayasamızın mülga 91’inci maddesinin ilk fıkrasında yer almaktaydı. Bu fıkra şöyleydi: “Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir. Ancak sıkı yönetim ve olağanüstü haller saklı kalmak üzere, Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasi haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez” değerlendirmesinde bulundu.
“AYM, Anayasanın üstünlüğü ilkelerinin gereğini yerine getirmiştir”
Bu hüküm dikkatle okunduğunda, Anayasa Mahkemesi’nin isabetle işaret ettiği gibi iptale konu teşkil eden 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 151’inci maddesinin (h) bendi, konu yönünden kanun hükmünde kararnameyle düzenlenmesi yasaklanan bir alana ilişkindir” diyen Yazıcı sözlerini şu şekilde tamamladı;
“Böylece Anayasa Mahkemesi, verdiği iptal hükmüyle hukuk devleti ve Anayasanın üstünlüğü ilkelerinin gereğini yerine getirmiştir”
