Artı Gerçek'in haberine göre, 24 Aralık 2017 tarihli, 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar nedeniyle mahpus olanların, kurum dışına çıkarılırken tek tip elbise giymelerini öngeren düzenleme Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.
Söz konusu tek tip kıyafet dayatmasını, hapishane eliyle giydirerek tek tipleştirme, mahpusları kimliksizleştirerek 'normalleştirme', işaretleme ve damgalamanın bir aracı olarak gören hak örgütleri ve siyasi partiler düzenleme karşı Tek Tip Elbise Karşıtı Koordinasyon adı altında bir araya gelmiş ve iptali için Adalet Bakanlığı'na çağrıda bulunmuştu.
AYM: Gereklilik kriteri taşımıyor
Düzenlemenin iptali için yapılan başvuruyu inceleyen AYM, tek tip elbise dayatmasının mahpusların 'sembol veya yazı içeren kıyafetlerle duruşma düzenini bozmalarının' engellenmesinin amaçlandığı ancak ulaşılmak istenilen amaç bakımından gereklilik kriterini taşımadığı belirterek Anayasa'ya aykırı buldu. AYM'nin kararında şu ifadelere yer verildi:
"5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda duruşmanın düzen ve disiplininin tesisine yönelik hükümlere yer verilmiştir. Kanun’un 203. maddesinde mahkeme başkanı veya hâkimin duruşmanın düzenini bozan kişiyi savunma hakkının kullanılmasını engellememek koşuluyla salondan çıkarttırabileceği düzenlenmektedir. 204. maddesinde ise sanığın davranışları nedeniyle hazır bulunmasının duruşmanın düzenli olarak yürütülmesini tehlikeye sokacağı anlaşıldığında duruşma salonundan çıkarılacağı ve sanığın duruşmada hazır bulunması dosyanın durumuna göre savunması bakımından zorunlu görülmezse, oturumun yokluğunda sürdürülüp bitirilebileceği belirtilmiştir.
Görüleceği üzere tutuklu veya hükümlünün duruşma düzenini bozmaya yönelik sembol veya yazı içeren kıyafet giymesi durumunda 5271 sayılı Kanun’un 203. ve 204. maddeleri uygulama alanı bulabilecektir. Bu nedenle, belirli kıyafetler giyilmesinin zorunlu kılınması şeklinde sınırlama öngören kuralın ulaşılmak istenilen amaç bakımından gereklilik kriterini taşımadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir."
Hak örgütleri karşı çıkmıştı
Tek Tip Elbise Karşıtı Koordinasyon, İstanbul Barosu’nda düzenlediği basın toplantısında hak ihlali olduğunu söylediği tek tip elbise uygulamasına karşı çıktıklarını duyurmuş gerekçe olarak şunlar sıralanmıştı:
“Tek tip elbise, bir damgalama aracı. Giydirilmek istenen mahpuslar ‘suçlu’ olarak damgalanmak isteniyor.
“Tek tip elbise giydirilmek istenilen insanların bir kısmının yargılamaları hala devam ediyor ve Anayasa gereği masumlar. Tek tip elbise, sayıları yaklaşık 60 bini bulan tutuklu için masumiyet karinesinin ihlali.
“Tek tip elbise, mahpuslar arasında kategorik bir ayrım gözetiyor ve ayrımcılık yasağının ihlali.
“Tek tip elbise, kişiyi kimliksizleştirmeyi, kişiliğini ezmeyi amaçlayan bir araç ve kötü muamele/işkence yasağının ihlali.
“Tek tip elbise, giymeyi kabul etmeyen mahpuslara ziyaret yasağından başlayıp hücreye kapatılmaya varan birçok ceza verilmesine yol açacak.
“Tek tip elbise, üst üste verilen disiplin cezalarıyla mahpusların infazlarının yanmasına ve şartlı tahliye haklarının ellerinden alınmasına neden olacak.
“Tek tip elbise, giymeyi kabul etmeyen mahpusların mahkemeye çıkarılmamasına ve adil yargılanma haklarının ellerinden alınmasına ve mahkemeye çıkarılmadan haklarında hüküm verilmesine sebep olacak.
“Tek tip elbise, 12 Eylül darbecilerinin bir uygulaması. O süreçte uygulanmaya çalışılmış, mahpuslar ve aileleri için birçok acıya, ölümlere, sakatlıklara yol açtıktan sonra bu uygulamadan vazgeçilmişti.”
