Avrupa Birliği (AB) ülkeler, son zamanlarda tütün ürünlerine yönelik vergilendirme modelini değiştirmeye başladı. Bu ülkeler, böylece, kaçak tütün ürünlerinin tüketimiyle mücadele alanında başarı sağlamayı hedefliyor.
AB ülkeleri, yeni model bünyesinde, tütün ürünlerinde nispi (oransal) ÖTV'yi azaltıp, maktu ÖTV'yi artırma yoluna gidiyor. Bu çerçevede 22 ülke, 2010 yılından bu yana nispi ÖTV oranını aşağı çekti.
AB Tütün Tüketim Vergisi Direktifi uyarınca maktu verginin, ağırlıklı ortalama fiyat üzerinden hesaplanan toplam verginin yüzde 7,5'i ila yüzde 76,5'i arasında olması gerekiyor.
AB'de tütün ürünü vergileri, paket başına sabit bir vergi ve perakende satış fiyatının belli bir yüzdesi olan nispi vergiden oluşuyor.
AB'nin en büyük ekonomisine sahip Almanya, öngörülebilir ve kademeli ÖTV artışları ve dengeli nispi ÖTV ile istikrarlı gelir oluşturmayı planlıyor. Ülkede 2010 yılında yüzde 24,7 nispi ÖTV oranıyla tütünden elde edilen gelir 13,4 milyar euro oldu. Bu rakam, 2022'de yüzde 19,8 nispi ÖTV oranıyla 14,2 milyar euroya çıktı.
Maktu vergiye dayalı bi yapı oluşturuluyor
Romanya'da makul bir vergilendirme yaklaşımı üzerinde çalışılırken, giderek maktu vergiye dayalı duruma gelen bir yapı oluşturuluyor. Bu adımlar, vergi gelirlerinin sürekli artmasına katkıda bulunuyor.
Sırbistan yüzde 33 nispi ÖTV'yle vergi gelirlerinin istikrarlı şekilde büyümesini amaçlıyor.
Tütün ürünleri vergileri, Lüksemburg'un gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 1'inden fazlasını oluştururken, bu oran Yunanistan'da yüzde 1,18 ve Hırvatistan'da yüzde 1,33'ü buluyor.
AB verilerine göre, 1 Temmuz 2023 itibarıyla 20 sigaradan oluşan bir paketin ortalama fiyatı euro Bölgesi ülkelerinde 3,33 euro ile 15,3 euro arasında değişiyor. İrlanda, 15,3 euro ile en yüksek fiyattan satış yapan ülke olurken, Letonya'da bahsedilen fiyat 3,3 euroda kaldı.
AB dışındaki İsviçre'de ise yüzde 25 nispi ÖTV ile istikrarlı vergi oranları uygulanıyor.
AB Yolsuzlukla Mücadele Ofisi (OLAF) verilerine göre, AB sınırlarında 2022'de 531 milyon adet kaçak sigara, 205 ton ham tütün ve 65 ton nargile tütünü yakaladı. 316,7 milyon adet sigaranın AB içindeki yasa dışı üretimle bağlantılı olduğu anlaşıldı. Önceki yıl AB dışından gelen 215 milyon adet sigaraya el konuldu.
Yüzde 63'lük nispi ÖTV ile en yüksek nispi vergi oranına sahip ülke Türkiye
Türkiye'nin reklam yasakları, tek tip paket, izin süreçleri ve yerli tütün kullanımı gibi kurallarla bu alanda yoğun düzenlemeleri bulunuyor.
Ülkede, tütün ürünlerinin vergilendirilmesinde ise maktu ve nispi vergilendirme türleri birlikte kullanılıyor.
Türkiye'de maktu verginin toplam vergi içindeki payı yüzde 2,5 olarak kaydedildi. Bu bağlamda, Türkiye'nin, AB ülkelerine kıyasla, toplam vergi içinde maktu ÖTV'nin en düşük paya sahip ülke olması dikkat çekiyor.
Türkiye, yüzde 63'lük nispi ÖTV oranıyla en yüksek nispi vergi oranına sahip ülke konumunda yer alıyor. Sektör temsilcileri, daha düşük nispi ÖTV yapısının kamu, sektör ve Türkiye ekonomisi için kazanç oluşturacağını ifade ediyor.
Bu arada, Türkiye sigara pazarının büyüklüğü 2022 yılında 117 milyar adet olurken, bu yıl 135 milyar adede çıkması bekleniyor.
