Varlık dergisi yeni sayısında, dijital kapitalizm ve yapay zeka tartışmaları odağında demokrasinin geleceğine ilişkin sorular soruyor.
Edebiyattan resme, felsefeden sanat tarihine, fotoğraftan sinemaya geniş bir alanda yazılar, söyleşiler yayımlayan Varlık, bu ay da Çağdaş Sanat, Türkçe Günlükleri, Nasıl Anlatılır, Yeni Şiirler / Öyküler Arasında köşeleri ve yeni kitapların tanıtıldığı "Kitaplar Arasında" bölümlerini içeriyor.
Dergiye makaleleriyle Hakan Soner Şener, Hakan Erdal, Pelin Büyükgaga Birlik, Hasan K. Kayış, B. Umur Yıldırım katkıda bulundu.
Editör notu:
Hakan Erdal, “Üretken Yapay Zekâ, Dijital Kapitalizm ve Demokrasi” başlıklı yazısında
“Üretken yapay zekâ demokrasiye nasıl bir etkide bulunacak?” diye soruyor.
“Üretken yapay zekânın kapitalizmin ulaştığı mevcut aşamanın bir sonucu olduğunu”,
“insanın zihnini, algılarını ve eylemlerini biçimlendirdiğini”, “bilgi üzerinde mutlak kontrol
kurmaya çalışan yeni bir model yarattığını” ileri sürüyor, “duygulanım temelli ve sömürüye
maruz bırakılan enformasyona dayalı” yeni rejimde “belli bir zamansal yoğunluk ve mantıksal tutarlılık gerektiren kararlara dayanan demokrasinin bir krizle karşı karşıya” olduğunu belirtiyor ve çözüm yolları arıyor.
Hakan Soner Şener, “Üretken Yapay Zekâ, Teknoloji, Sömürgecilik ve Demokratikleşme” başlıklı yazısında teknoloji tekellerinin çalışma biçimlerini sorguluyor; üretken yapay zekâların bilgi tekellerinin kontrolünde eğitildiğini, dolayısıyla eşitsizlik ve sömürü doğurduğunu, “iletişim ağlarının ekonomisinden koparmadan, sahiplik ilişkilerine değinmeden” bu teknolojilerin demokratikleşmesinin tartışılamayacağını vurguluyor ve “yanlış AI, doğru kullanılamaz” diyor. Demokratik bir yapay zekâ anlayışına ulaşabilmek için verilerin nasıl toplanması gerektiğini, açık kaynak girişimlerini ve etik denetim mekanizmalarını gündeme getiriyor.
Pelin Büyükgaga Birlik, “Üretken Yapay Zekânın Yarattığı Bilgi Tekelleri ve Tekel
Tahakkümünün Demokratikleştirilmesi” başlıklı yazısında iktidarın bilgi yönetimi, denetimi, düzenlemesi ve dağıtımı üzerinden gücünü meşru kılarak hem bilgiyi hem de gücü yeniden ürettiğini, bilgi tekellerinin kaynağında bilginin bir güç olduğu gerçeğinin bulunduğunu söylüyor. Üretken yapay zekâ teknolojilerinin bir kitle kültürü üreticisi olarak yorumlanabileceğini, teknoloji tekellerinin kitle toplumu ve algoritmik kürasyon bağıntısının bir sonucu olarak tahakküm kurduğunu, bilgiyi ticarileştirdiğini, insanın bireyselleşme sürecini olumsuz etkilediğini ileri sürüyor.
Hasan H. Kayış, “Üretken Yapay Zekânın Etik Sorunları ve Platform Kapitalizmi”
başlıklı yazısında üretken yapay zekânın yapay zekâdan yeni veri üreterek farklılaştığına, bunu yaparken kullanıcıların verilerini sömürdüğüne değiniyor. Dijital platformların insanların mahremiyet, gizlilik ve özgürlük haklarını ihlal etmeden veri toplamadığını, üretken yapay zekânın yanıltıcı bilgi ve sahte içerik üretme potansiyeline sahip olduğunu belirtiyor. “Gerçeğin inşası tartışmasında insanın özne konumunu denklemden çıkartmak, tek tip bir nesnelliğe ve algoritmik kürasyonun ürettiği bir politik doğruculuğa yol açar,” diyor.
B. Umur Yıldırım, “Ağın İçinde Bir Aktör: Üretken Yapay Zekâ Nasıl Demokratikleşebilir?” başlıklı yazısında altyapı sağlayıcısı olarak da faaliyet gösteren üretken yapay zekâ tekellerinin bir denetim gücüne sahip olduğunu ama demokratikleşme tartışmalarını sadece bu bağlama sıkıştırmanın bu teknolojilerin içerdiği karmaşık toplumsal ilişkiler ağını ve bir özne olarak insanın konumunu göz ardı etmemize yol açabileceğini, ağdaki tüm aktörlerin birbiriyle ilişkisini sorgulamamız gerektiğini vurguluyor.
Bir ideoloji gibi davranan, kullanıcılarını homojenize eden “Yapay zekânın tek bir biçimi olduğunu savunan anlayışın doğallaştırılması büyük ölçüde medya emperyalizmiyle yakından ilişkilidir,” diyor.
Dosya: “Dijital Kapitalizm ve Demokrasinin Geleceği” – Hakan Erdal,
Hakan Soner Şener, Pelin Büyükgaga Birlik, Hasan H. Kayış, B. Umur
Yıldırım
Dosya: “Celal Soycan Şiiri” – Metin Cengiz, Turgay Kantürk, Cemal
Sakallı
Yazı: Sinema Tarihimizde Kadın Yıldızlar (1914 - 1950) (Burak Süme) – Çağdaş Sanat: İnci Eviner ile Söyleşi (Fatma Berber) – Türkçe Günlükleri (Feyza Hepçilingirler) – Resim Sanatı: Sibel Kırık ile Söyleşi (Hıdır Eligüzel) – Şiirde Büyülü Gerçekçilik: Lâle Müldür Örneği (Elçin Sevgi Suçin) – Tarih ile Kurgu Arasında Homeros’un Otoritesi (Erman Gören) – Sibirya Türk Lehçeleri Nasıl Anlatılır: Gülsüm Killi Yılmaz (Mine Bican) – Hayatı İdrak Teşebbüsleri: Yaralar ve Yamalar (17) (Murat Batmankaya) – Yeni Şiirler Arasında (Şeref Bilsel) – Yeni Öyküler Arasında (Jale Sancak) Şiir: Stéphane Mallarmé, Sadık Yaşar, Betül Tarıman, Halide Erten Şahan, Sevde Kayış, Zeynep Özkan, Sedanur Yolcu Öykü: Gülhan Tuba Çelik, Nuray Elçin, Meltem A.Y.
Desen: Özge Ekmekçioğlu
Kitaplar Arasında: Murat Yalçın ile “Dalga Boyu” Üzerine Söyleşi (Fatoş Asya Akbay) – “Tüfekle Vurulacak Şeyler” - Vuslat Çamkerten (Gaye Keskin) – Yücel Kayıran ile “Poetik Varlık” Üzerine Söyleşi (Abdullah Ezik) – “Bir Ohal Markası / Otokritik” - Hicran Aslan (Çiçek
Demirtaş Önder) – Yavuz Türk ile “Avı Durdurmak” Üzerine Söyleşi (Ayhan Şahin)
Edebiyattan resme, felsefeden sanat tarihine, fotoğraftan sinemaya geniş bir alanda yazılar, söyleşiler yayımlayan Varlık bu ay da Çağdaş Sanat, Türkçe Günlükleri, Nasıl Anlatılır, Yeni Şiirler / Öyküler Arasında köşeleri ve yeni kitapların tanıtıldığı Kitaplar Arasında bölümüyle okurlarıyla buluşuyor.
