ABD ile Ukrayna arasında imzalanması beklenen Yatırım ve Kalkınma Fonu anlaşmasında, nadir toprak elementleri dışında Ukrayna'nın Rus ordusunun elinde olan topraklarındaki hidrokarbon varlıklarının nasıl ele alınacağı konusundaki belirsizlik sürüyor.
ABD Başkanı Donald Trump'ın, ülkesinin yaptığı yardımları geri tahsil etmek amacıyla Ukrayna ile yapmak istediği anlaşma, büyük ölçüde nadir toprak elementlerinin değerlendirilmesine ve ABD'nin bundan payını almasına odaklanıyor.
Ancak ABD'nin taleplerine ve anlaşma içeriklerine ilişkin sızıntılar, nadir toprak elementleri dışında kömür, petrol ve doğal gaz gibi hidrokarbon kaynaklarının da kapsama alınmak istediğini gösteriyor.
Ukrayna'nın söz konusu hidrokarbon kaynaklarının önemli bir bölümü ise Rus ordusunun işgalindeki topraklarda bulunuyor.
AA muhabiri Ukrayna'nın doğal gaz, petrol ve kömüründeki mevcut durumu açık kaynaklardan derledi.
Ukrayna'nın doğal gaz, hidrokarbon ve petrol durumu
Ukrayna, yüksek gelir elde edebileceğini düşündüğü kaynakları savaştan sonra "ülkenin yeniden inşasında" değerlendirmek istiyor.
Worldometer verilerine göre, Ukrayna dünyada petrol rezervlerinde 51'inci, doğal gazda ise 23'üncü sırada yer alıyor.
Ukrayna'nın petrol rafineri sisteminin teknolojik olarak geride kalması ve Rusya'nın bazı alanlardaki hakimiyeti Kiev'in bu kaynaktan tam olarak verim almasını engelliyor.
Ukrayna'nın petrol kaynaklarının bir kısmı Rusya kontrolünde bulunuyor. Moskova tarafından 2014'te yasa dışı ilhak edilen Kırım’da, Azak Denizi’nden başlayarak Kerç-Kefe-Yalta hattında çıkarılmamış zengin petrol ve gaz yatakları bulunduğu tahmin ediliyor.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) verilerine göre, Karadeniz ve Azak denizlerindeki üretim Ukrayna'nın toplam petrol ve gaz üretiminin yaklaşık yüzde 5'ini oluşturuyor.
Rusya 2023'te Berdyansk, ardından Mariupol şehirlerini kontrolü altına alarak Kiev'in Azak Denizi ile bağlantısını tamamen kesmişti.
IEA verilerine göre, Ukrayna, 9 milyar ton petrol eşdeğeri olduğu tahmin edilen hidrokarbon rezervlerine sahip.
Ülkede hidrokarbon kaynakları 3 bölgede yoğunlaşırken, bunlar ülkenin batısında Karpat, doğusunda Dinyeper-Donetsk ve güneyinde Karadeniz-Azak bölgesinde.
Rusya, Donetsk bölgesinin çok büyük bir çoğunluğunu elinde tutarak, Ukrayna'nın hidrokarbon kaynaklarının azalmasına neden oluyor.
Ukrayna'nın doğal gaz kaynaklarının 5,4 trilyon metreküp olduğu düşünülürken bunlardan 1,1'i kanıtlanmış rezerv durumunda. ABD hükümeti verilerine göre, Ukrayna doğal gaz rezervlerinde Avrupa'da 2'nci sırada yer alıyor.
World Population Review verilerine göre, savaşın taraflarından Rusya ise doğal gaz sıralamasında ABD'nin ardından dünyada 2'nci sırada bulunuyor.
Rusya'nın 2014'te Kırım'ı yasa dışı ilhakıyla, Ukrayna'nın önemli açık deniz gaz kaynaklarına artık erişememesi, doğal gaz rezerv tahminlerinde düşüş olduğu anlamına geliyor.
Fosil yakıtlar Ukrayna'nın en büyük enerji kaynağı olmaya devam ederken bunlar içinde kömür ve doğal gaz en büyük oranı oluşturuyor.
Ülkenin kanıtlanmış gazının yüzde 80'ine yakını ve gaz üretiminin yüzde 90'ı savaşın etkilediği Dinyeper-Donetsk hattında yer alırken, ülkedeki gaz kaynaklarının yüzde 6'sına sahip olan Karadeniz ve Azak hattı Rusya'nın kontrolünde bulunuyor.
Kömür kaynaklarının büyük çoğunluğu Rus kontrolünde
Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre, Ukrayna kömür rezervi alanında dünyada 8. sırada yer alıyor.
Savaşın ardından Rusya, özellikle Ukrayna'nın doğusunda bulunan kömür yataklarının yarısından büyük bir kısmını kontrol altına aldı. Savaşın sürdüğü Donetsk bölgesi, Ukrayna kömür rezervlerinin büyük çoğunluğunu barındırıyor.
Ukrayna'nın sanayi faaliyetlerinin yüzde 15'i, ihracatının yüzde 20'sinden fazlası da savaşın sürdüğü Donbas bölgesinde yapılıyordu.
Uluslararası basında çıkan haberlere göre Ukrayna, Donetsk'in batısında yer alan ve önemli bir lojistik merkezi olan Pokrovsk şehrine Rus birliklerinin yaklaşmasıyla ocakta ülkenin son koklaşabilir kömür madenini kapatmak zorunda kalmıştı.
